Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Jerzy Dudek, Sędziowie Sędzia NSA Witold Falczyński, Sędzia WSA Bogusław Wiśniewski (sprawozdawca), Protokolant Sekretarz sądowy Beata Skubis-Kawczyńska, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 10 września 2013 r. sprawy ze skargi Prokuratora Rejonowego na uchwałę Rady Gminy z dnia 27 kwietnia 2000 r. nr XX/144/2000 w przedmiocie określenia opłat za podłączenie nieruchomości do gminnych urządzeń zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub gaz ziemny oraz zbiorczych urządzeń kanalizacyjnych w gminie Niemce stwierdza nieważność zaskarżonej uchwały.
W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 26 lutego 2013r. Prokurator Rejonowy w L. domagał się stwierdzenia nieważności uchwały Nr [...] Rady Gminy N. z dnia [...] w sprawie określenia wysokości opłat za podłączenie nieruchomości do gminnych urządzeń zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub gaz ziemny oraz zbiorczych urządzeń kanalizacyjnych w gminie N. Uchwała wprowadziła opłatę za podłączenie nieruchomości do istniejącej gminnej sieci wodociągowej w kwocie 1500 złotych, sieci kanalizacyjnej w kwocie 1800 złotych i sieci gazowej w wysokości 1600 złotych. Zdaniem skarżącego uchwała została podjęta z naruszeniem powołanych jako jej podstawa art. 4 ust.1 pkt.2 ustawy z dnia 20 grudnia 1996r. o gospodarce komunalnej ( Dz. U z 1997r., Nr 9, poz. 43 ze zmianami ) oraz art. 7 ust.1 pkt.3 , art.40 ust.2 pkt.4, art.41 i art.42 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym ( tekst jedn. z 1996r., Nr 13, poz. 74 ze zmianami ). Prokurator zaznaczył, że nakładanie na obywateli jakichkolwiek obowiązków, w tym opłat, nie jest dopuszczalne bez wyraźnego upoważnienia ustawowego. Art. 84 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej wskazuje jednoznacznie, że obywatel jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych przewidzianych wyłącznie ustawą. Natomiast opłaty przewidziane w §§ 1 i 2 zaskarżonej uchwały, uiszczenie których było warunkiem podłączenia danej nieruchomości do wymienionej sieci, jako mające charakter jednostronnie narzuconej daniny publicznej, nie znajdują prawnego umocowania w przepisach obowiązujących w dacie jej wydania. Podstawy takiej nie daje powołany w treści uchwały art. 4 ust.1 pkt.2 ustawy z dnia 20 grudnia 1996r. o gospodarce komunalnej jak i wspomniane już przepisy ustawy o samorządzie gminnym. Pierwszy z wymienionych przepisów stanowi wprawdzie o możliwości ustalania przez jednostki samorządu terytorialnego wysokości cen i opłat albo zasad ustalania cen i opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej oraz za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej jednostek samorządu terytorialnego, ale nie oznacza to możliwości ustalania opłat za samo podłączenie do sieci. Wspomniane opłaty stanowią jedynie ekwiwalent za świadczoną przez gminę usługę w postaci umożliwienia korzystania z jej obiektów i urządzeń świadczoną w warunkach braku jakiegokolwiek przymusu po stronie świadczeniobiorcy. Z treści uchwały wynika natomiast, że warunkiem przyłączenia do sieci było wniesienie opłaty, co czyniło ją daniną publiczną narzuconą jednostronnie przez gminę. Poza tym opłaty zostały ustalone w stałych wysokościach, niezależnie od rzeczywistych kosztów budowy sieci i były pobierane w związku z samym faktem przyłączenia nieruchomości. Podstawy do wprowadzenia opłat nie daje również zdaniem Prokuratora art. 7 ust. 1 pkt. 3 ustawy o samorządzie gminnym, który wymienia jedynie przykładowo na czym polegają zadania własne gminy, nie wprowadzając żadnych norm kompetencyjnych. Z kolei art. 40 ust.2 pkt 4 tej ustawy stanowiący o możliwości wydawania przez organy gminy aktów prawa miejscowego w zakresie zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, nie może dotyczyć opłat za korzystanie z nich. Natomiast art. 41 ust.1 i art.42 zawierają jedynie ogólne normy określające organy upoważnione do stanowienia prawa miejscowego, formę w jakiej akt taki jest wydawany oraz zasady i tryb jego ogłoszenia. Zdaniem skarżącego w stanie prawnym obowiązującym w dacie podjęcia uchwały, jak również obecnie, nie tylko wskazane w zaskarżonej uchwale przepisy, ale żadne inne regulacje powszechnie obowiązującego prawa nie stanowią podstawy prawnej do wydania aktu prawa miejscowego określającego wysokość odpłatności za podłączenie do sieci kanalizacyjnej. Jedyną prawnie dopuszczalną formą partycypacji mieszkańców gminy w kosztach budowy sieci są opłaty adiacenckie, ustalane już po jej wybudowaniu lub samoopodatkowanie się mieszkańców w drodze referendum. Skarżący podkreślił, że zaskarżona uchwała ma charakter prawa miejscowego, a zatem dopuszczalne jest stwierdzenie jej nieważności po upływie terminu wskazanego w art. 94 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, niezależnie od daty uchwalenia aktu. Skierowana została bowiem do wszystkich właścicieli nieruchomości na terenie gminy, którzy chcieliby podłączyć swoje nieruchomości do sieci wodociągowej i nakazała im określone zachowanie: obowiązek uiszczenia wskazanej w niej kwoty. Adresaci uchwały określeni zostali generalnie, dotyczy sytuacji powtarzalnych, ma zatem charakter normatywny, generalny i abstrakcyjny. Prokurator podkreślił, że dla dopuszczalności kontroli zaskarżonej uchwały nie ma znaczenia jej późniejsze uchylenie, skoro skutki prawne uchylenia aktu i stwierdzenia jego nieważności są odmienne. Uchylenie uchwały przez radę gminy oznacza wyeliminowanie uchwały ze skutkiem od daty uchylenia (ex nunc), natomiast stwierdzenie nieważności uchwały wywołuje skutki od chwili jej podjęcia (ex tunc). W tej ostatniej sytuacji uchwałę należy potraktować tak, jakby nigdy nie została podjęta, co ma znaczenie dla czynności prawnych dokonanych na jej podstawie. Uchylenie zaskarżonej uchwały przez organ, który ją podjął, przed wydaniem wyroku nie czyni zatem bezprzedmiotowym rozpoznanie złożonej na nią skargi.