Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Beata Jezielska (spr.) Sędziowie sędzia WSA Katarzyna Matczak sędzia WSA Piotr Chybicki Protokolant specjalista Małgorzata Krajewska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 września 2017 r. sprawy ze skargi J. K. na zarządzenie Wójta Gminy z dnia "[...]", nr "[...]" w przedmiocie założenia gminnej ewidencji zabytków I. Stwierdza niezgodność z prawem zarządzenia nr "[...]" Wójta Gminy z dnia "[...]" w sprawie założenia Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy w części dotyczącej ujęcia w gminnej ewidencji zabytków nieruchomych gminy "[...]" w załączniku nr "[...]" do tego Zarządzenia pod nr "[...]" - budynku mieszkalnego położonego w miejscowości "[...]"nr "[...]"; II. Zasądza od Wójta Gminy na rzecz skarżącej kwotę 797 zł (siedemset dziewięćdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.
Zarządzeniem Wójta Gminy Gietrzwałd nr 69/2015 z dnia 15 lipca 2015r., na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 9 i art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2016r. poz. 446 ze zm., dalej jako: u.s.g.) oraz art. 22 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2014r. poz. 1446 ze zm., dalej jako: u.o.z.), założono Gminną Ewidencję Zabytków Gminy Gietrzwałd w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy Gietrzwałd, a wykaz zabytków nieruchomych ujęto w załączniku do tego zarządzenia.
Na powyższe zarządzenie skargę do tut. Sądu wniosła J. K., reprezentowana przez adw. D. K., po uprzednim wezwaniu organu do usunięcia naruszenia prawa, wnosząc o stwierdzenie jego nieważności w części dotyczącej wpisu do gminnej ewidencji zabytków nieruchomości położonej w miejscowości B., gmina G., nr budynku "[...]". Zarzuciła naruszenie art. 3 pkt 1 u.o.z. poprzez błędną wykładnię pojęcia zabytku, w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie art. 22 ust. 4 i ust. 5 pkt 1 u.o.z. i ujęcie w gminnej ewidencji zabytków przedmiotowej nieruchomości, która nie ma cech zabytku, o których mowa w art. 3 pkt 1 u.o.z., co skutkuje ograniczeniem praw właścicielskich skarżącej oraz naruszenie art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 18 marca 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 75 poz. 474, dalej jako: ustawa zmieniająca) poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na założeniu przez organ gminnej ewidencji zabytków i umieszczeniu w niej nieruchomości skarżącej po terminie wskazanym w powołanym przepisie, co stanowi naruszenie prawa. Strona skarżąca wskazała, że pismem z dnia "[...]" wezwała Wójta Gminy Gietrzwałd do usunięcia naruszenia prawa. W odpowiedzi organ poinformował stronę, że przedmiotowy budynek został ujęty w wykazie zabytków wskazanych przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w O. do ujęcia w gminnej ewidencji zabytków i nie ma podstaw do jego wykreślenia z tej ewidencji. Powołując się na treść art. 3 ust. 1 u.o.z. zawierającego definicję zabytku podniesiono, że w interesie społecznym pozostaje ochrona zabytków jako obiektów będących materialnym świadectwem historii społeczeństwa, Państwa i narodu, czego wyrazem jest art. 5 Konstytucji. Z tego też względu własność, chroniona przepisami Konstytucji RP i Kodeksu cywilnego, może być ograniczona przez inne ustawy i zasady współżycia społecznego, do których należy także ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, przewidująca możliwość objęcia ochroną prawną obiekty stanowiące zabytki, a w zależności od formy tej ochrony przewiduje także określone ograniczenia w sposobie korzystania z nieruchomości. Podkreślono, iż nowelizacja ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 18 marca 2010r. w sposób zasadniczy zmieniła status prawny ewidencji zabytków, bowiem przed jej wejściem w życie ewidencja zabytków prowadzona była wyłącznie dla celów wewnętrznych i umieszczenie w ewidencji nie było równoznaczne z poddaniem nadzorowi konserwatorskiemu. Obecnie gminna ewidencja zabytków zyskała status nienazwanej, tzn. niewymienionej w art. 7 u.o.z. prawnej formy ochrony zabytków. Jednakże przepisy ustawy o ochronie zabytków nie kreują tej ewidencji w sposób automatyczny, a procedura tworzenia gminnej ewidencji zabytków została określona w art. 6 ustawy zmieniającej. Z uwagi na ingerencję w sferę prawa własności właściciela domniemanego zabytku, spowodowaną ewentualnym wpisem do ewidencji, w orzecznictwie, jak i w doktrynie uznaje się, iż przekazanie wykazu zabytków przez wojewódzkiego konserwatora zabytków wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) jest zwykłą czynnością administracyjno - techniczną, mającą jedynie na celu wykonanie przez konserwatora ciążących na nim obowiązków, nałożonych omawianą nowelizacją, a organ nie jest związany przekazaną mu listą i mając do tego odpowiednie możliwości powinien poczynić własne ustalenia. Ponadto wskazano, że Wojewódzki Konserwator Zabytków w O. przekazał Wójtowi wykaz zabytków w dniu 4 grudnia 2010r., a zarządzenie Wójta zostało wydane dopiero w dniu 15 lipca 2015r., czyli już po upływie 2-letniego terminu wskazanego przez ustawodawcę, co w ocenie skarżącej oznacza, że przedmiotowa ewidencja jest niezgodna z prawem. Podniesiono, że ewentualny wpis nieruchomości do ewidencji zabytków jako dzieła urbanistyki i architektury stanowi olbrzymią uciążliwość w przypadku ewentualnego remontu przedmiotowego budynku. Dlatego ważne jest, aby przed dokonaniem wpisu organ poczynił odpowiednie ustalenia na gruncie art. 3 ust. 1 u.o.z. Za zabytek powinny być uznane jedynie obiekty o wysokich wartościach historycznych, naukowych i artystycznych, posiadającego cechy stylowe, które przesądzają o ich znaczeniu jako świadectwa określonego etapu rozwoju architektury i budownictwa. Wskazano, że nieruchomość skarżącej nie znajduje się w wojewódzkiej ewidencji zabytków, a zatem organ powinien poczynić własne ustalenia, w tym dokonać analizy architektonicznej, czy też zlecić wykonanie opinii przez specjalistę z dziedziny historii sztuki, który mógłby ocenić walory architektoniczne i historyczne budynku. Za taką opinię - zdaniem skarżącej - nie można uznać samej karty adresowej obiektu, bowiem z karty tej poza adresem nic nie wynika. Podano, że jedyną dokumentacją w sprawie jest zdjęcie, na którym uchwycono tył i bok przedmiotowego budynku, co nie wyjaśnia, jakimi przesłankami kierował się organ, wpisując budynek do ewidencji zabytków, gdyż brak jest jakichkolwiek cech obiektu uzasadniających konieczność jego zachowania. Wskazano przy tym, że sąsiedni budynek, bliźniaczo podobny do nieruchomości skarżącej i zbudowany prawdopodobnie w tym samym czasie, nie został umieszczony w przedmiotowej ewidencji. Podniesiono, że budynek skarżącej nie jest obiektem "stanowiącym świadectwo minionej epoki", gdyż powstał pod koniec lat 20-tych XX wieku i nie wyróżnia się wśród innych obiektów wzniesionych w tym czasie, ani nie posiada szczególnej wartości historycznej, artystycznej czy naukowej. Odnosząc się do legitymacji skarżącej wskazano, iż działanie wójta w formie prawnej zarządzenia, którego treścią jest określenie zabytków znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków, stanowi akt organu jednostki samorządu terytorialnego z zakresu administracji publicznej podlegający kognicji sądu administracyjnego na podstawie art. 101 ust. 1 u.s.g., a skarżąca - jako współwłaściciel na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej nieruchomości ujętej w gminnej ewidencji zabytków gminy - ma interes prawny do wniesienia skargi, bowiem wpis do gminnej ewidencji zabytków powoduje powstanie określonej ochrony konserwatorskiej, polegającej na konieczności uzyskania w określonych sprawach uzgodnień konserwatorskich.