Dnia 19 lutego 2019 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Adam Matuszak Sędziowie Sędzia WSA Beata Jezielska (spr.) Sędzia WSA Katarzyna Matczak Protokolant specjalista Anna Piontczak po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 lutego 2019 roku sprawy ze skargi S. L. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia "[...]", nr "[...]" w przedmiocie umorzenia należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego uchyla zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję organu I instancji.
Decyzją z dnia "[...]" wydaną z upoważnienia Wójta Gminy G. przez Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej G. z siedzibą w G., na podstawie art. 22 ust. 1, art. 25, art. 27 ust. 1, 1a, art. 30 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 7 września 2007r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz.U. z 2018r., poz. 554 ze zm., dalej jako: u.p.o.u.a.), po rozpatrzeniu wniosku S.L., odmówiono umorzenia należności powstałych z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego osobom uprawnionym, przyznanych na rzecz O.T.-L. oraz W.L., w łącznej wysokości 6.723,61 zł wraz z ustawowymi odsetkami. Podano, że wnioskodawca prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe. Jego źródłem dochodu jest renta socjalna w kwocie 745,18 zł miesięcznie oraz zasiłek pielęgnacyjny w kwocie 153,00 zł miesięcznie, przy czym renta socjalna objęta jest potrąceniem komorniczym z tytułu alimentów w kwocie 230,28 zł miesięcznie. Wnioskodawca ma wykształcenie podstawowe i legitymuje się umiarkowanym stopniem niepełnosprawności orzeczonym na stałe. W ocenie organu wnioskodawca znajduje się w trudnej sytuacji materialnej, jednak jest on w stanie poprawić swoją sytuację finansową poprzez zwiększenie aktywności na rynku pracy. Wskazano, że Urząd Pracy, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz szereg organizacji oferuje różne formy wsparcia osób dla niepełnosprawnych, obejmujące aktywizację zawodową. Ponadto zdaniem organu powstanie zadłużenia i obowiązek jego uregulowania jest następstwem zaniechania wnioskodawcy, które polegało na niewywiązywaniu się z obowiązku alimentacyjnego wobec dziecka, ustanowionego wyrokiem niezawisłego sądu. Podkreślono, iż obowiązek alimentacyjny ciąży bezwzględnie na każdym z rodziców, a wspieranie osób znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej z powodu niemożności wyegzekwowania alimentów należy łączyć z działaniami zmierzającymi do zwiększania odpowiedzialności osób zobowiązanych do alimentacji.
S. L. złożył odwołanie od powyższej decyzji. Podniósł, iż jego jedynym źródłem utrzymania jest renta przyznana mu na stałe z tytułu całkowitej niezdolności do pracy oraz zasiłek pielęgnacyjny. Wskazał, iż z uwagi na niepełnosprawność ma problemy z pisaniem odręcznym i czytaniem, a nawet samo złożenie podpisu sprawia mu trudność. Utrzymuje się sam i nie ma bliskich osób, które mogłyby mu pomóc. Zaznaczył, iż nie jest w stanie podjąć zatrudnienia, jednakże gdyby był zdrowy i miał możliwość, to na pewno podjąłby pracę. Podkreślił, iż pomimo ciężkiej sytuacji finansowej i zdrowotne, wywiązuje się ze zobowiązań alimentacyjnych na tyle, na ile pozwala mu sytuacja finansowa.
Decyzją z dnia "[...]" Samorządowe Kolegium Odwoławcze w E. utrzymało zaskarżoną decyzję w mocy. Podkreślono, iż przed merytorycznym rozpatrzeniem sprawy Kolegium przeprowadziło dodatkowe postępowanie dowodowe. Wskazano, że z informacji uzyskanej od wnioskodawcy wynika, że nigdy nie pracował zawodowo i nie podejmował prac dorywczych, jak również nie posiada orzeczenia o niepełnosprawności wydanego po 21 października 2002r. Podano, że G. Urząd Pracy dysponuje różnymi formami wsparcia dla osób bezrobotnych i poszukujących pracy, posiadających orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, m.in. ofertami pracy, szkoleniami, refundacjami na utworzenie stanowiska pracy. Przy czym w ofertach pracy skierowanych do osób z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności brak jest informacji o przystosowaniu danego stanowiska, a wśród wymienionych form pomocy nie ma propozycji skierowanej wyłącznie do osób posiadających niepełnosprawność intelektualną. Podano, że wnioskodawca legitymuje się umiarkowanym stopniem niepełnosprawności ze wskazaniem zatrudnienia na stanowisku przystosowanym i posiada uprawnienie do renty socjalnej z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, której wysokość od dnia 1 marca 2018r. wynosi 865,00 zł oraz do zasiłku pielęgnacyjnego, wynoszącego od dnia 1 listopada 2018 r. kwotę 184,42 zł. Z oświadczenia majątkowego dłużnika alimentacyjnego oraz rodzinnego wywiadu środowiskowego wynika, że wnioskodawca jest obciążony obowiązkiem alimentacyjnym wobec dwójki własnych dzieci po 200 zł miesięcznie. Ponadto jest bierny zawodowo, posiada wykształcenie podstawowe. Matka wnioskodawcy nie żyje, natomiast ojciec mieszka w Wielkiej Brytanii. Wnioskodawca posiada szóstkę rodzeństwa, z czego troje mieszka w Wielkiej Brytanii. Wskazano, iż wnioskodawca jest osobą bezdomną - został wymeldowany ze stałego miejsca zamieszkania i obecnie nie posiada czasowego miejsca pobytu. Otrzymuje pomoc ze strony siostry, która mieszka w G., w formie noclegu. Rodzeństwo pokrywa również koszty podróży do E. oraz udziela mu pomocy rzeczowej. Kolegium stwierdziło, że jakkolwiek obecnie sytuacja wnioskodawcy jest trudna, to jednak nie jest wykluczone w przyszłości, że jego sytuacja może ulec poprawie, np. poprzez podjęcie zatrudnienia. Jednocześnie organ odwoławczy zwrócił uwagę, że wnioskodawca jest osobą zdolną do pracy - legitymuje się umiarkowanym stopniem niepełnosprawności z możliwością zatrudnienia na stanowisku przystosowanym. Zdaniem organu bowiem fakt, że wnioskodawca jest uprawniony do renty socjalnej nie jest jednoznaczne z tym, że legitymuje się orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy. Wskazano, iż G. Urząd Pracy (miejsce obecnego zamieszkania wnioskodawcy) dysponuje różnymi formami wsparcia dla osób bezrobotnych i poszukujących pracy posiadających orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. Ponadto wskazano, że z informacji zamieszczonych na stronie Biura Integracji Zawodowej Osób Niepełnosprawnych w G. wynika, że Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym koło w G. prowadzi Biuro Integracji Zawodowej Osób Niepełnosprawnych, które oferuje kompleksową usługę aktywizacji zawodowej osób z niepełnosprawnością intelektualną i/lub z zaburzeniami psychicznymi w województwie pomorskim. Powołując się na orzecznictwo sądów administracyjnych Kolegium wskazało, że niskie dochody, bądź ich brak nie stanowią o istnieniu okoliczności wyjątkowej, czy szczególnej w rozumieniu art. 30 ust. 2 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, wyróżniającej konkretnego dłużnika spośród innych dłużników alimentacyjnych, zaś ocena powinna obejmować możliwości zarobkowania umożliwiające poprawę sytuacji dłużnika. Dopiero stwierdzone jednocześnie: niskie dochody lub ich nieuzyskiwanie oraz brak potencjalnej możliwości zatrudnienia pozwala na przyjęcie, że nie jest możliwa spłata istniejącego zadłużenia. Stan zdrowia dłużnika, w istocie niewykluczający możliwości podjęcia pracy zarobkowej, również nie stanowi sam w sobie przesłanki, która umożliwiłaby umorzenie należności z tytułu świadczeń nienależnie wypłaconych z funduszu alimentacyjnego osobie uprawnionej. Potencjalna możliwość zarobkowania, chociażby w sposób dorywczy, pozwala na wywiązanie się z ciążącego obowiązku alimentacyjnego.