Dnia 16 sierpnia 2013 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Jolanta Szaniecka Sędziowie Sędzia WSA Jakub Zieliński Sędzia WSA Tomasz Świstak (spr.) Protokolant st. sekr. sąd. Ewa Wąsik po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 sierpnia 2013 roku sprawy ze skargi Gminy Jarocin na rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Wielkopolskiego z dnia 26 kwietnia 2013 roku Nr KN-I.4131.1.241.2013.18 w przedmiocie stwierdzenia nieważności uchwały w sprawie utworzenia jednostki pomocniczej; I. uchyla zaskarżone rozstrzygnięcie nadzorcze z dnia 26 kwietnia 2013 roku Nr KN-I.4131.1.241.2013.18, II. zasądza od Wojewody Wielkopolskiego na rzecz skarżącej Gminy kwotę 240,- zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania, III. określa, że zaskarżone rozstrzygnięcie nadzorcze nie może być wykonane.
Rozstrzygnięciem Nadzorczym z dnia 26 kwietnia 2012 r., nr KN-I.4131.1.241.2013.18, Wojewoda Wielkopolski na podstawie art. 91 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.) stwierdził nieważność uchwały Rady Miejskiej w Jarocinie z dnia 28 marca 2013 r., nr LVI/369/2013, w sprawie w sprawie utworzenia jednostki pomocniczej o nazwie Sołectwo "Mikołaja Kopernika" Gminy Jarocin ze względu na istotne naruszenie prawa.
W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia wyjaśniono, że uchwała Rady Miejskiej w Jarocinie z dnia 28 marca 2013 r., nr LVI/369/2013 została podjęta na podstawie § 8 ust. 1 uchwały Nr XLVIII/473/2009 Rady Miejskiej w Jarocinie z dnia 30 października 2009 r. w sprawie Statutu Gminy Jarocin (Dz. Urz. Woj. Wlkp. Nr 236, poz. 4355) w związku z art. 5 oraz art. 18 ust. 2 pkt 7, art. 35 ust. 1 i art. 48 ust. 1 w związku z art. 40 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Na jej podstawie Rada Miejska w Jarocinie utworzyła na terenie miasta Jarocina jednostkę pomocniczą o nazwie Sołectwo "Mikołaja Kopernika" Gminy Jarocin, nadając mu jednocześnie stosowny Statut, stanowiący załącznik do uchwały.
Zdaniem organu nadzoru, zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym gmina może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa oraz dzielnice, osiedla lub inne, w drodze uchwały, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z ich inicjatywy, przy czym zasady tworzenia, łączenia, podziału oraz znoszenia jednostki pomocniczej określa statut gminy (art. 5 ust. 3 powołanej powyżej ustawy). Dodatkowo art. 35 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym przewiduje, że organizację i zakres działania jednostki pomocniczej określa rada gminy odrębnym statutem, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami. W ocenie Wojewody, przewidziana w powyższych normach możliwość tworzenia różnych jednostek pomocniczych w obrębie danej jednostki samorządu terytorialnego, oznacza jednak, że kształtując w ramach przyznanej swobody, sposób funkcjonowania jednostki pomocniczej, gmina musi uwzględniać obowiązujące prawo, kierując się jednocześnie standardami demokratycznego państwa prawnego. Jak podniesiono, choć jednostki pomocnicze nie mają podmiotowości w sferze prawa prywatnego, są jednak podmiotami prawa publicznego, które mają zdolność sądową. Ich pomocniczy charakter wyraża się w tym, że przejmują one na swoim terytorium realizację zadań publicznych, ułatwiając gminie wykonywanie jej zadań. Jednostki pomocnicze mają własne statuty, odrębne od statutu gminy, określające organizację i zakres działania tych jednostek oraz jednostek niższego rzędu wchodzących ewentualnie w ich skład (art. 35 ustawy o samorządzie gminnym), a także własne władze uchwałodawcze i wykonawcze (art. 36 i 37 powołanej powyżej ustawy). Jednostkom pomocniczym przysługuje prawo zarządzania przydzielonym im mieniem komunalnym i korzystania zeń oraz rozporządzania, w ustalonym zakresie, dochodami z tego źródła. Statut jednostki pomocniczej powinien ustalać zakres czynności dokonywanych przez jednostkę (ściślej - jej organy) w zakresie przekazanego jej mienia komunalnego bądź przysługującego jej mienia gminnego. Jednostki pomocnicze mogą też prowadzić, na zasadach określonych w statucie gminy, gospodarkę finansową w ramach budżetu gminy (art. 51 ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym). Nie mają natomiast prawa do tworzenia własnych budżetów, co wynika pośrednio z art. 51 ust. 1 ustawy.