Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Ewa Grochowska-Jung, Sędziowie WSA Andrzej Kołodziej (spr.), WSA Przemysław Szustakiewicz, Protokolant Magda Magdoń, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 marca 2008 r. sprawy ze skargi R. S. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] lipca 2007 r. nr [...] w przedmiocie świadczenia w drodze wyjątku 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję z dnia [...] czerwca 2007 r. Nr [...], 2. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu w całości, 3. przyznaje ze środków budżetowych Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na rzecz [...] K. Z. z kancelarii [...] w K. Oddział w W. kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści) oraz kwotę 52,80 zł (pięćdziesiąt dwa złote 80/100) stanowiącą 22% podatku od towarów i usług tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.
Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia [...] lipca 2007 r. nr [...], wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.), po rozpoznaniu wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, utrzymał w mocy własną decyzję z dnia [...] czerwca 2007 r. nr [....], odmawiającą R. S. przyznania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w drodze wyjątku.
W uzasadnieniu podał, iż zgodnie z przepisem art. 83 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.), ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes Zakładu może przyznać w drodze wyjątku świadczenie w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie.
Podkreślił, że warunki określone w cytowanym przepisie muszą być spełnione łącznie, a brak nawet jednego z nich wyklucza możliwość przyznania świadczenia, natomiast przy ponownym rozpatrzeniu wniosku nie stwierdzono istnienia przesłanki szczególnych okoliczności, na skutek których wnioskodawca nie nabył uprawnień do świadczenia w zwykłym trybie.
Prezes ZUS wskazał, iż za szczególną okoliczność usprawiedliwiającą brak wymaganego okresu zatrudnienia należy uznać zdarzenie bądź trwały stan wykluczający aktywność zawodową konkretnej osoby z powodu niemożności przezwyciężenia ich skutków. Natomiast wnioskodawca nie wykazał, aby brak uprawnień do świadczenia na zasadach ogólnych był spowodowany okolicznościami, na które nie miał wpływu. W szczególności nie jest nią fakt upływu 6 lat i 2 miesięcy od ustania ostatniego okresu składkowego do orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy w październiku 2006 r., który spowodował brak uprawnień do renty w zwykłym trybie. Organ podniósł, że w wymienionym okresie nie była wobec ubezpieczonego orzeczona całkowita niezdolność do pracy stanowiąca przeciwwskazanie, uniemożliwiające kontynuowanie zatrudnienia.
Świadome zaś podejmowanie zatrudnienia bez zgłoszenia do ubezpieczenia i odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne przez ponad 6 lat powoduje negatywne skutki w zakresie przyszłych uprawnień z ubezpieczenia społecznego. Nadto fakt ten nie jest okolicznością szczególną w rozumieniu art. 83 ust. 1 ustawy.
Organ wyjaśnił również, że brak jest możliwości doliczenia okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w latach 1969-1972 i 1973-1974 w przypadku ubiegania się o świadczenie w drodze wyjątku.
W konkluzji Prezes Zakładu stwierdził, iż obecna niemożność podjęcia zatrudnienia ze względu na orzeczoną całkowitą niezdolność do pracy oraz brak środków utrzymania nie stanowią wystarczającego uzasadnienia do przyznania świadczenia w drodze wyjątku, które nie jest świadczeniem socjalnym.