Przepis art. 22 ust. 1 zdanie drugie ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych /Dz.U. nr 19 poz. 145 ze zm./ nie ma zastosowania do radców prawnych będących żołnierzami zawodowymi i wykonującymi zawód w jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej /art. 75 ust. 3 cytowanej ustawy/.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy ze skargi (...) na decyzję Ministra Obrony Narodowej (..) w przedmiocie uposażenia zawodowego żołnierza na stanowisku radcy prawnego na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 23 stycznia 1995 r. II SA 1689/94
uchyla zaskarżony wyrok i oddala skargę.
Kapitan Alfred J., pełniący służbę wojskową w Departamencie Prawnym Ministerstwa Obrony Narodowej na stanowisku starszego radcy prawnego, wystąpił, na podstawie art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych /Dz.U. nr 19 poz. 145 ze zm./ o podwyższenie uposażenia z grupy U-13 do grupy U-9; tj. do poziomu przewidzianego dla głównego specjalisty w organach Ministerstwa Obrony Narodowej. Dyrektor Departamentu Finansów tego Ministerstwa decyzją z dnia 15 czerwca 1994 r. nr 1581/5 wniosek strony oddalił. W uzasadnieniu decyzji organ administracji wojskowej I instancji wskazał, że celem regulacji zawartej w art. 2 ust. 1 powyższej ustawy jest ochrona poziomu wynagrodzenia radcy prawnego pozostającego w stosunku pracy według kodeksu pracy. Zagadnienie wykonywania zawodu radcy prawnego w ramach stosunku służbowego w jakim pozostają żołnierze zawodowi, reguluje natomiast art. 75 ustawy o radcach prawnych. Ustęp 3 tego przepisu, zdaniem organu I instancji, wyłącza z mocy prawa stosowanie przepisów tej ustawy dotyczących stosunku pracy radcy prawnego oraz jego praw i obowiązków do radców prawnych będących żołnierzami zawodowymi, odsyłając w tej kwestii do przepisów odrębnych. Stosownie do tych przepisów, tj. art. 58 ust. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych /t.j. Dz.U. 1992 nr 8 poz. 31 ze zm./ oraz art. 1 i art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy /t.j. Dz.U. 1992 nr 5 poz. 18 ze zm./ żołnierzowi zawodowemu przysługuje z tytułu pełnienia służby wojskowej na określonym stanowisku służbowym prawo do jednego uposażenia. W zakresie zaś kształtowania poziomu tego uposażenia ma zastosowanie art. 11 ust. 4 ustawy o uposażeniu żołnierzy.
Minister Obrony Narodowej, po rozpatrzeniu odwołania Alfreda J. od powyższej decyzji, decyzją z dnia 23 sierpnia 1994 r. Nr 3193/8/DF utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. Organ odwoławczy, który podzielił poglądy prawne wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, wskazał ponadto, że rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1993 r. w sprawie zakresu stosowania przepisów ustawy o radcach prawnych do radców prawnych i aplikantów radcowskich jednostek organizacyjnych podległych Ministrom Obrony Narodowej i Spraw Wewnętrznych oraz jednostek organizacyjnych więziennictwa /Dz.U. 1994 nr 3 poz. 14/ generalnie dopuściło stosowanie do radców prawnych będących żołnierzami w czynnej służbie wojskowej przepisów ustawy o radcach prawnych. Do tej grupy zawodowej nie ma jednakże zastosowania art. 22 ust. 1 powołanej ustawy, co wynika jednoznacznie z treści art. 75 ust. 3 tej ustawy, natomiast kwestie praw i obowiązków wynikających ze stosunku służbowego oraz odpowiedzialności dyscyplinarnej żołnierzy zawodowych będących radcami prawnymi są uregulowane w przepisach odrębnych, do których należą m.in. przepis ustawy o uposażeniu żołnierzy oraz ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 23 stycznia 1995 r. II SA 1689/94, po rozpoznaniu skargi Alfreda J. na powyższą decyzję Ministra Obrony Narodowej, uchylił zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję organu I instancji. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego przepis art. 75 ust. 1 i 2 ustawy o radcach prawnych ma charakter ogólny i dotyczy wszystkich radców prawnych oraz aplikantów radcowskich wykonujących zawód w jednostkach podległych Ministrowi Obrony Narodowej, Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Ministrowi Sprawiedliwości /więziennictwo/, natomiast ust. 3 tego przepisu ma charakter lex specialis, bowiem odnosi się tylko do tych radców prawnych, którzy są m.in. żołnierzami w czynnej służbie wojskowej lub funkcjonariuszami policji albo Służby Więziennej. Prawa i obowiązki tej grupy radców prawnych określają przepisy odrębne. Podstawowym prawem żołnierza zawodowego jest prawo do uposażenia określone w ustawie o uposażeniu żołnierzy. Zgodnie z art. 11 ust. 4 tej ustawy właściwy organ wojskowy zalicza poszczególne stanowiska służbowe do odpowiednich grup uposażenia ustalonych dla stanowisk podstawowych i dla grup pośrednich, natomiast grupy uposażeń dla stanowisk podstawowych i pośrednie grupy uposażenia określa Minister Obrony Narodowej. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego zaliczenie stanowiska służbowego do określonej grupy uposażeniowej ma charakter uznaniowy, ale tylko w odniesieniu do tych stanowisk, które nie są objęte szczególną regulacją ustawową, jak to ma miejsce w przypadku służb prawnych. Status finansowy radcy prawnego będącego żołnierzem zawodowym został uregulowany w ten sposób, że jego wynagrodzenie nie może być niższe niż przewidziane dla głównego specjalisty lub stanowiska równorzędnego. Gdyby zaś prawodawca zamierzał wyłączyć kwestię wysokości uposażenia tej kategorii radców prawnych, uczyniłby to w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1993 r. Tymczasem rozporządzenie to nie wyłącza zastosowania art. 22 ust. 1 ustawy o radcach prawnych do radców prawnych - żołnierzy służby czynnej. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego organ wojskowy, zaliczając stanowisko służbowe radcy prawnego do właściwej grupy zaszeregowania, miał ustawowy obowiązek uczynić to na poziomie nie niższym niż głównego specjalisty. Odmienne, niekorzystne dla tej grupy radców prawnych i dokonane aktami wewnętrznymi ustalenia nie mogą być podstawą zaszeregowania uposażenia dla radcy prawnego.