Wybór podmiotu, od którego, w wypadku ujawnienia w wypadku rewizji towaru nie zgłoszonego do odprawy celnej, należy pobrać opłatę manipulacyjną przewidzianą w art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. - Prawo celne /t.j. Dz.U. 1994 nr 71 poz. 312/ nie może być dowolny, lecz wynikać z całokształtu okoliczności sprawy i uwzględniać to, czyje działania doprowadziły do powstania sytuacji, o której mowa w powyższym przepisie.
Rozstrzygnięcie zaś w tym zakresie podlega kontroli instancyjnej i sądowej.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy ze skargi (...) Spółki z o.o. na decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł (...) w przedmiocie wymiaru opłaty manipulacyjnej dodatkowej na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości (...) od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego Ośrodek Zamiejscowy w Poznaniu z dnia 22 marca 1994 r. SA/Po 1280/93
uchyla zaskarżony wyrok i decyzję Prezesa (...).
Minister Sprawiedliwości wniósł w dniu 20 września 1994 r. rewizję nadzwyczajną od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego - Ośrodek Zamiejscowy w Poznaniu z dnia 22 marca 1994 r. (...) wydanego w sprawie skargi "E.T." Spółka z o.o. w G. na decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł z dnia 9 października 1992 r. w przedmiocie wymiaru dodatkowej opłaty manipulacyjnej.
Wyrokowi temu zarzucił rażące naruszenie art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. - Prawo celne /t.j. Dz.U. 1994 nr 71 poz. 312 ze zm./, wnosząc w konsekwencji o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu - Ośrodek Zamiejscowy w Poznaniu do ponownego rozpoznania.
Stan faktyczny sprawy przedstawiał się następująco:
Spółka "E.T." przewoziła kontener z towarem z Hamburga do składu celnego w W. Dyrektor Urzędu Celnego w R. przekazał sprawę do rozpatrzenia Dyrektorowi Urzędu Celnego w P. Przeprowadzona w dniu 28 października 1991 r. kontrola ujawniła, że w kontenerze, oprócz towaru /100 kartonów butów/, na które przewoźnik przedstawił fakturę, znajdował się inny towar o wartości 25.949,80 USD. Faktury dotyczące tego towaru zostały dostarczone dopiero w dniu 7 i 30 listopada 1991 r. W tej sytuacji Dyrektor Urzędu Celnego wymierzył Spółce, jako przewoźnikowi, na podstawie art. 70 ust. 3 Prawa celnego dodatkową opłatę manipulacyjną w wysokości wartości celnej towaru.
W odwołaniu od tej decyzji, a następnie w skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego Spółka podniosła m.in., że otrzymała do przewozu zaplombowany kontener, który zobowiązała się dostarczyć na miejsce przeznaczenia z nie uszkodzonymi plombami. Nie miała zatem możliwości ani uprawnienia do sprawdzenia, czy towar znajdujący się w kontenerze odpowiada wręczonej przewoźnikowi dokumentacji /fakturom/. Zdaniem skarżącej, przewoźnik i jego personel spełnili dokładnie i ściśle wszystkie swoje obowiązki wynikające z Prawa celnego.
Oddalając skargę, Naczelny Sąd Administracyjny wyraził pogląd, iż do obowiązków przewoźnika należy również dostarczenie organowi celnemu pełnej dokumentacji przewozowej towarów. Sąd stwierdził również, iż dla stwierdzenia odpowiedzialności przewoźnika nie ma znaczenia, czy przewoźnik znał zawartość przewożonego kontenera. Wymóg taki nie wynika z art. 70 ust. 3 Prawa celnego. Zaskarżona decyzja nie wynika z art. 70 ust. 3 Prawa celnego. Zaskarżona decyzja oraz decyzja organu I instancji nie naruszają przepisów prawa, a w szczególności Prawa celnego.
Wnoszący rewizję nadzwyczajną Minister Sprawiedliwości powyższy pogląd Naczelnego Sądu Administracyjnego w sposób zasadniczy kwestionuje.
Zdaniem rewidującego, art. 70 ust. 3 cyt. ustawy wprowadził obowiązek pobrania od przewoźnika lub spedytora dodatkowej opłaty manipulacyjnej w przypadku ujawnienia w wyniku rewizji celnej środka przewozowego, towaru celnego nie zgłoszonego do odprawy celnej. Następuje to w drodze wydania decyzji mającej charakter tzw. decyzji związanej. Przepis ten nie wprowadza innych podmiotowych kryteriów odpowiedzialności wymienionych wyżej osób, takich jak zawinienie, czy choćby świadomość co do stwierdzonego w toku rewizji celnej stanu rzeczy. Co więcej, logiczna analiza ust. 3 art. 70, w którym ustawodawca posłużył się zwykłą /inaczej - łączną/ alternatywą, na co wskazuje użycie spójnika lub /a nie albo - jak to ma miejsce w przypadku alternatywy rozłącznej/ prowadzi do wniosku, że wybór osoby, od której należy pobrać opłatę, pozostawiony jest organowi celnemu. Zdaniem rewidującego nie oznacza to jednak wcale, że wybór ten może być dowolny. Z uwagi na "sankcyjny" charakter dodatkowej opłaty manipulacyjnej, logicznym - i zdaniem rewidującego - jedynym do przyjęcia rozwiązaniem jest, by była ona pobierana od podmiotu, którego działanie lub zaniechanie doprowadziło do sytuacji, o której w powyższym przepisie mowa. To właśnie w orzecznictwie NSA wypracowano zasadę, że skutki niedopełnienia wynikającego z przepisu prawa obowiązku zobowiązany może ponosić jedynie wówczas, gdy miał realne możliwości wywiązania się z tego obowiązku /por. wyrok z dnia 18 stycznia 1988 r., III SA 964/87 - OSP 1990 z. 5-6 poz. 251/. Twierdzenie skarżącej, że przewożąc zaplombowany przez uprawnione do tego organy kontener, nie miała możliwości sprawdzenia, czy jego zawartość odpowiada dołączonej do przesyłki dokumentacji nie zostało w toku postępowania administracyjnego podważone.