Od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego rewizję nadzwyczajną wniósł Minister Sprawiedliwości. W rewizji tej zarzucił rażące naruszenie art. 36 ust. 1, art. 41 i art. 43 ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej /Dz.U. nr 87 poz. 506 ze zm./ oraz art. 104 Kpa i domagał się uchylenia tego wyroku i przekazania sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu - Ośrodek Zamiejscowy w Krakowie do ponownego rozpoznania.
Zdaniem rewidującego, błędne jest stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego, że w rozpoznawanej sprawie nie było podstaw do wydania decyzji. Z art. 36 ust. 1 wymienionej ustawy wynika, że do postępowania w sprawie świadczeń pomocy społecznej /z wyjątkiem przewidzianym w art. 24 ust. 2 i 3/ mają zastosowanie przepisy kodeksu postępowania administracyjnego, te zaś jako podstawowy sposób rozstrzygnięcia sprawy przewidują decyzję /art. 104 par. 1 Kpa/. Również z art. 43 cyt. ustawy wynika, że sprawy z zakresu pomocy społecznej załatwiane są w drodze wydawania decyzji. Tym samym odstąpienie od żądania zwrotu świadczenia powinno nastąpić również w formie decyzji administracyjnej.
Poza tym rewidujący podniósł, że wniosek Janusza K., "o umorzenie zasiłku" w istocie rzeczy zmierzał do zmiany decyzji organu I instancji z dnia 31 października 1991 r., nakładającej na niego obowiązek zwrotu kwoty 1.000.000 zł, przyznanej jako zasiłek zwrotny, a zatem wydanie decyzji było tym bardziej konieczne.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona.
Dział II rozdziału 3 /"Postępowanie w sprawie świadczeń pomocy społecznej" - art. 36-46/ ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej /Dz.U. nr 87 poz. 506 ze zm./ zawiera przepisy dotyczące różnych kwestii, między innymi postępowania zmierzającego do uzyskania od świadczeniobiorcy zwrotu wydatków na świadczenie pomocy społecznej oraz postępowania mającego na celu odstąpienie przez gminę od żądania zwrotu tych wydatków. Pierwsze zagadnienie zostało uregulowane w art. 39-40 cyt. ustawy, drugie natomiast - w art. 41-43 cyt. ustawy.
Z przepisów omawianej ustawy dotyczących pierwszego z wymienionych postępowań wynika, że jeżeli pomoc pieniężna /lub pomoc w naturze/ została przyznana pod warunkiem zwrotu, ściągnięcie należności następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji /art. 39 ust. 1/. Tytułem egzekucyjnym jest wówczas wykaz należności sporządzony przez gminę /art. 39 ust. 2/. Wykaz ten gmina doręcza osobie zainteresowanej /świadczeniobiorcy lub jego spadkobiercom albo osobom zobowiązanym do alimentacji/ wraz z pouczeniem o możliwości złożenia do sądu pozwu o ustalenie, że należność nie istnieje w całości lub części albo ulega przedawnieniu /art. 40 ust. 3/.
Powyższe postępowanie jest więc konsekwencją niewywiązania się przez świadczeniobiorcę z obowiązku zwrotu wydatków na świadczenia pomocy społecznej, jeżeli pomoc społeczna została przyznana z zastrzeżeniem zwrotu, np. w formie jednorazowego pieniężnego zasiłku celowego /art. 32 ust. 1 i 2 cyt. ustawy/. W takiej sytuacji właściwy organ administracji rządowej lub samorządowej albo też organ działający z upoważnienia tychże organów /np. jak w rozpoznawanej sprawie Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w K./ nie ma obowiązku wydawania odrębnej decyzji nakazującej zwrot części lub całości świadczenia pieniężnego, gdyż warunki jego przyznania zostają z góry określone, np. w umowie pożyczki - jeśli świadczenie pieniężne ma formę pożyczki nie oprocentowanej /art. 24 ust. 3 cyt. ustawy/, w umowie użyczenia - jeśli świadczenie pomocy społecznej polega na udostępnieniu maszyn i narzędzi pracy w celu ekonomicznego usamodzielnienia się /art. 24 ust. 2 cyt. ustawy/, czy też w decyzji administracyjnej - jeśli pomoc społeczna polega na wydatkach na usługi opiekuńcze, lecznicze, na zaspokojenie potrzeb bytowych, usamodzielnienie się itp. /art. 32 cyt. ustawy/. W tym ostatnim wypadku - zgodnie z art. 34 ust. 3 omawianej ustawy - "gmina ustala na podstawie rozpoznania, w oparciu o wywiad środowiskowy, sytuację osoby i rodziny oraz jaka część wydatków, o których mowa w ust. 1, podlega zwrotowi". Jeżeli przy tym tytułem egzekucyjnym jest wykaz należności sporządzony przez gminę, a należności podlegają przymusowemu ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, to oczywiste staje się, że wydawanie kolejnej decyzji jest bezprzedmiotowe.