Ograniczenie pojęcia "wypadki gospodarczo lub społecznie uzasadnione" /art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych - Dz.U. nr 27 poz. 111 ze zm./ tylko do sytuacji wynikłych na skutek nieprzewidzianych zdarzeń losowych, mających wpływ na osłabienie zdolności produkcyjnej gospodarstwa rolnego, nie jest uzasadnione.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał zasadność skargi Pawła T. na decyzję Dyrektora Wydziału Finansowego Urzędu Wojewódzkiego we Włocławku z dnia 13 sierpnia 1987 r. w przedmiocie odmowy umorzenia I i II raty zobowiązania pieniężnego za 1987 r. i na podstawie art. 207 par. 2 pkt 3 Kpa uchylił zaskarżoną decyzję, a także - zgodnie z art. 208 Kpa - zasądził od Dyrektora Wydziału Finansowego Urzędu Wojewódzkiego we Włocławku kwotę złotych tysiąc dziewięćset tytułem zwrotu kosztów postępowania na rzecz skarżącego.
Paweł T. wystąpił z wnioskiem o umorzenie I i II raty podatku rolnego za 1987 r. w łącznej wysokości 37.959 zł, co motywował tym, że jesienią 1986 r. przejął gospodarstwo rolne od rodziców bez żadnego zabezpieczenia finansowego, gdyż pieniądze za sprzedane produkty ze zbiorów 1986 r. zatrzymali rodzice. Wcześniej jeszcze zakupili oni ciągnik, co pochłonęło wszystkie oszczędności. W kwietniu 1987 r. nadszedł termin spłaty I raty za nabyty ciągnik, co spowodowało jego trudną sytuację finansową.
Naczelnik Gminy w F., po zbadaniu warunków gospodarstwa rolnego, nie znalazł podstaw do uwzględnienia wniosku o umorzenie należności podatkowej, a w związku z odwołaniem wniesionym przez Pawła T. Dyrektor Wydziału Finansowego Urzędu Wojewódzkiego we Włocławku decyzją nr Fn.II-8254/58/87 z dnia 13 sierpnia 1987 r. utrzymał w mocy decyzję Naczelnika Gminy w F. W uzasadnieniu swojej decyzji organ II instancji wskazał, że w postępowaniu wyjaśniającym ustalono, iż w gospodarstwie Pawła T. nie wystąpiły żadne okoliczności, które miałyby wpływ na osłabienie zdolności produkcyjnej i mogłyby uzasadniać zastosowanie umorzenia przewidzianego w art. 31 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych /Dz.U. nr 27 poz. 111 ze zm./. W szczególności nie uznano przejęcia gospodarstwa od rodziców oraz spłaty kredytu pobranego na kupno ciągnika za negatywne zdarzenia losowe, które mogłyby stanowić podstawę do umorzenia zaległości podatkowych.
Decyzję organu II instancji Paweł T. zaskarżył do Naczelnego Sądu Administracyjnego, zarzucając, że nie wzięto pod uwagę, iż gospodarstwo przejął od ojca liczącego 65 lat i będącego inwalidą II grupy, po zawale serca, który nie mógł należycie uprawiać ziemi. W związku z tym Paweł T. przejął ziemię zaniedbaną, a brak środków finansowych uniemożliwił mu zakup odpowiednich środków ochrony roślin, w wyniku czego plantacje ogórków, pomidorów i ziemniaków uległy zniszczeniu. Drzewa owocowe poprzedniej zimy wymarzły. Kolejna spłata raty kredytu na zakup ciągnika spowoduje, że zostanie bez środków finansowych, a w razie zapłacenia podatku nie będzie mógł zakupić nawozów na rok przeszły. Decyzje odmawiające umorzenia byłoby zrozumiałe, gdyby przejął gospodarstwo w należytym stanie. Uważa, że jako młody rolnik, zasługuje na pomoc w postaci umorzenia zaległości podatkowych.
W odpowiedzi na skargę Dyrektor Wydziału Finansowego Urzędu Wojewódzkiego we Włocławku, wnosząc o jej oddalenie, podtrzymał argumentację podaną w zaskarżonej decyzji, a ponadto, powołując się na materiał zgromadzony w aktach, poinformował, iż gospodarstwo przejęte przez skarżącego było i jest prowadzone na wysokim poziomie gospodarczym. Oprócz podstawowej produkcji w gospodarstwie skarżący zajmuje się także uprawną i sprzedażą warzyw i kwiatów.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
W pełni respektując uznaniowy charakter decyzji dotyczących umorzenia zaległości podatkowych, wydawanych na podstawie art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych /Dz.U. nr 27 poz. 111 ze zm./, zauważyć jednak należy, że uznanie to jest ograniczone dyrektywami ustawowymi, nakazującymi organom, podatkowym rozważenie każdej sprawy z punktu widzenia występowania bądź braku w konkretnym wypadku względów gospodarczych lub społecznych, które uzasadniałyby umorzenie. Właściwa ocena występowania bądź braku takich względów w konkretnej sprawie może być dokonana tylko po wszechstronnym i wnikliwym rozważeniu całokształtu materiału dowodowego /art. 80 Kpa/, a poprzedzić ją powinno wyczerpujące zebranie tego materiału /art. 77 par. 1 Kpa/ oraz dokładne wyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych /art. 7 Kpa/. W ocenie Sądu postępowanie przeprowadzone w niniejszej sprawie warunków tych nie spełniło.