Małżeństwo prowadzące wspólnie działalność gospodarczą jednak nie w formie spółki cywilnej nie może być traktowane jako jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej w rozumieniu art. 2 ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników /Dz.U. nr 142 poz. 702 ze zm./ lub art. 5 w związku z art. 9 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym /Dz.U. nr 11 poz. 50 ze zm./.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Ireny i Jerzego S. na decyzję Ministra Finansów (...) w przedmiocie uchylenia decyzji o nadaniu numeru identyfikacyjnego - uchyla zaskarżoną decyzję.
W dniu 4.03.1994 r. wpis w ewidencji działalności gospodarczej prezydenta Miasta P. (...) otrzymał brzmienie: Jerzy S. Irena S. - Bar Piwny (...). W zgłoszeniu rejestracyjnym VAT-2 Irena i Jerzy S. w roku 1999 podali, że prowadzą działalność w formie "innej" niż wymieniona, nie określając bliżej w jakiej formie. Urząd Skarbowy w P. decyzją z dnia 18.05.1994 r. nadał jednostce pod nazwą Bar Piwny (...) Irena S. i Jerzy S. numer identyfikacyjny - (...). Wobec oświadczenia z dnia 3.10.1997 r. małżonków S. iż nie działają w formie spółki cywilnej i nie wyrażeniu przez nich zgody na uchylenie /zmianę/ decyzji w sprawie nadania numeru identyfikacyjnego Izba Skarbowa w P. decyzją z dnia 18.12.1997 r. wydaną na podstawie art. 156 par. 1 pkt 2 Kpa oraz art. 2 i art. 20 ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników /Dz.U. nr 142 poz. 702/ stwierdziła nieważność decyzji Urzędu Skarbowego w P. z dnia 18.05.1994 r. w sprawie nadania numeru identyfikacyjnego (...) dla Baru Piwnego (...) S. Jerzy S. Irena - P. z powodu braku podstawy prawnej do jej wydania. W uzasadnieniu podano m.in. że małżeństwo prowadzące wspólnie działalność gospodarczą jednak nie w formie spółki cywilnej nie może być traktowane jako jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej w rozumieniu art. 2 ustawy o NIP lub art. 5 w związku z art. 9 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym /Dz.U. nr 11 poz. 50 ze zm./. Ponadto podano, że jeżeli małżeństwo nie zawarło umowy spółki cywilnej, to zgodnie z zasadami ewidencji i identyfikacji podatników, określonymi w ustawie o NIP, na każdym z małżonków - jeżeli każdy z nich zachowuje status niezależnego podatnika - spoczywa obowiązek ewidencyjny, w tym zwłaszcza obowiązek wystąpienia o nadanie odrębnego NIP. Nadmieniono też, że małżeństwo samo przez się nie stanowi jednostki organizacyjnej, gdyż ustalenie takiej jednostki wymaga ustalenia elementów więzi osobowych, majątkowych i formalno-organizacyjnych, a małżeństwo nie spełnia wszystkich tych przesłanek. W odwołaniu od tej decyzji, które wpłynęło w dniu 13.01.1998 r. wniesiono o jej uchylenie. W uzasadnieniu wyrażono pogląd, iż małżonkowie zawierają swego rodzaju umowę spółki rodzinnej przed kierownikiem USC, a więc należy podmiot taki zaliczyć do jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej. Ponadto zwrócono uwagę, że w 1994 r. Izba Skarbowa traktowała małżonków, dla potrzeb podatku VAT, jako jednostką organizacyjną nie mającą osobowości prawnej oraz że zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o NIP zgłoszenia identyfikacyjnego dokonuje się jednokrotnie.
Minister Finansów decyzją z dnia 14.06.1999 r. wydaną na podstawie art. 138 par. 2 Kpa w związku z art. 324 par. 1 Ordynacji podatkowej uchylił zaskarżoną decyzję w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji. W uzasadnieniu podano, że do 1996 r. ukształtowała się niewłaściwa praktyka w części urzędów skarżących polegająca na przyjmowaniu, na zasadzie domniemania, że małżonkowie działają w formie spółki cywilnej, nawet jeżeli nie było do tego formalnych podstaw. Sytuacja taka prowadziła do dualizmu polegającego na rejestracji z jednej strony, w ewidencji działalności gospodarczej, małżonków jako osoby fizyczne i jako spółkę cywilną w ewidencji rejestrowej urzędu skarbowego. W związku z powyższym w piśmie podsekretarza Stanu w Ministerstwie Finansów z dnia 9.07.1996 r. skierowanym do izb skarbowych, wyrażono pogląd, iż w omawianej sytuacji każdy z małżonków powinien otrzymać odrębny NIP, jako osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, zaś uprzednia decyzja nadająca NIP obojgu małżonkom, jako domniemanej spółce cywilnej, powinna być zniesiona w trybie art. 162 Kpa, chyba że małżonkowie zawrą umowę spółki cywilnej.