Dnia 8 lutego 2018 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi - Wydział III w składzie następującym: , Przewodnicząca Sędzia NSA Teresa Rutkowska, Sędziowie Sędzia WSA Monika Krzyżaniak, Sędzia WSA Krzysztof Szczygielski (spr.), , , Protokolant Specjalista Dominika Janicka, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 lutego 2018 roku sprawy ze skargi H. M. na decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oddala skargę.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia [...] nr [...] odmówił H.M. umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Organ uzasadniając swoją decyzję wskazał, że H.M. w dniu [...] złożyła wniosek o umorzenia zadłużenia jako spadkobierczyni, która decyzją z dnia [...] została zobowiązana do zapłaty długów zmarłej J.S. ZUS decyzją z dnia [...] znak [...], a następnie decyzją z dnia [...], znak [...] odmówił umorzenia należności.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 28 lipca 2016 r. sygn. akt III SA/Łd 433/16 uchylił ww. decyzje, stwierdzając że ZUS nie wyjaśnił kwestii przedawnienia należności objętej postępowaniem. W ocenie sądu w sprawie niezbędne jest ustalenie okresów zawieszenia czy przerw biegu przedawnienia na podstawie przepisów prawa. Należności powstały kilkanaście lat temu i w tym okresie przepisy były kilkakrotnie zmieniane. Przy ponownym rozpatrzeniu organ powinien wyjaśnić czy nie doszło do upływu terminu przedawnienia określonego w art. 24 ust. 4 u.s.u.s. w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2003 r. Należy także załączyć do akt decyzję własną organu z dnia [...] o przeniesieniu na skarżącą odpowiedzialności za zaległe należności z tytułu składek za zmarłego płatnika J.S. W przypadku stwierdzenia, że w rozpatrywanej sprawie nie doszło do upływu terminu przedawnienia organ prowadząc postępowanie powinien raz jeszcze ustalić aktualną sytuację materialną skarżącej, a w szczególności zbadać czy po zestawieniu wysokości uzyskiwanych przez skarżącą dochodów oraz ponoszonych stałych wydatków związanych z utrzymaniem gospodarstwa domowego, jest ona w stanie faktycznie spłacać istniejące zadłużenie wobec zakładu bez popadnięcia w stan niedostatku. Organ powinien rozważyć na jakim poziomie możliwe jest zaspokojenie potrzeb skarżącej i jej rodziny i czy ma ona realną możliwość sprzedania udziału w gospodarstwie rolnym bądź wydzierżawienia nieruchomości w celu uregulowania zobowiązań. Ponadto ponownie rozpoznając sprawę należy wziąć pod uwagę, że skarżąca zaliczona jest do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, co dodatkowo ogranicza możliwość podjęcia zatrudnienia i osiągania dochodu.
ZUS orzekając ponownie stwierdził, że zgodnie z art. 153 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, zobowiązany jest uwzględnić ocenę prawną i wskazania co do dalszego postępowania. Ponadto jego obowiązkiem jest ustalenie stanu faktycznego sprawy na dzień wydania decyzji.
Organ wyjaśnił, że zgodnie z art. 24 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2011 r. należności z tytułu składek ubezpieczeniowych przedawniały się po upływie 10 lat, licząc od dnia ich wymagalności z możliwością zawieszenie biegu terminu przedawnienia. Natomiast w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2012 należności z tytułu składek ubezpieczeniowych przedawniają się po upływie 5 lat, z możliwością zawieszenie biegu terminu przedawnienia. Dla należności, dla których bieg przedawnienia rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2012 r. stosuje się 5 letni okres przedawnienia liczony od 1 stycznia 2012 r., chyba że przedawnienie zgodnie z przepisami obowiązującymi do dnia 31 grudnia 2011 r. nastąpiłoby wcześniej. Na podstawie art. 24 ust. 5 u.s.u.s. bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego. Z kolei zgodnie z art. 24 ust. 5 d przedawnienie należności z tytułu składek wynikających z decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej lub następcy prawnego następuje po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym decyzja została wydana. Decyzją z dnia [...] znak [...] H.M. została zobowiązana do zapłaty składek należnych od J.S. na ubezpieczenia społeczne za okres 10.2000-02.2001 w kwocie 2.199,41 zł, na ubezpieczenie zdrowotne za okres 10.2000-02.2001 w kwocie 496,19 zł. i na Fundusz Pracy za okres 12.2000-1.2001. w kwocie 53,93 zł. Tym samym wyłącznie w zakresie tych składek podlega weryfikacja ich wymagalności w aspekcie przedawnienia. J.S. w dniu 22 grudnia 2003 r. doręczono tytuły wykonawcze obejmujące należności z tytułu ww. składek ( tytuły oznaczone numerami: [...], [...], [...]) oraz zawiadomienia o zajęciu prawa majątkowego z tytułu pobierania świadczenia z zaopatrzenia emerytalnego oraz z ubezpieczenia społecznego. Przedmiotowe postępowanie wobec zmarłej J.S. prowadzone było do dnia 4 października 2007 r., to jest do dnia jej zgonu. W przypadku J.S. (spadkodawcy) czynnościami zawieszającymi bieg terminu przedawnienia należnych składek było doręczenie administracyjnych tytułów wykonawczych oraz zajęć świadczenia. Zawieszenie to utrzymywało się do daty zgonu. Przesunięcie terminu przedawnienia nastąpiło na dzień 31 sierpnia 2014 r. W związku z tym, że nastąpiło przesunięcie terminu przedawnienia na dzień 31 sierpnia 2014 r. decyzją z dnia [...] ZUS zobowiązał skarżącą, jako spadkobierczynię, do zapłaty składek należnych od J.S. Wydanie decyzji o odpowiedzialności spadkobiercy, gdy zobowiązanie spadkobiercy jeszcze nie wygasło powoduje, że termin przedawnienia składek spadkodawcy przestaje obowiązywać, natomiast z końcem roku kalendarzowego, w którym wydano decyzję zaczyna biec 5-letni termin przedawnienia należności wynikających z decyzji o odpowiedzialności spadkobiercy. W takim też przypadku po wydaniu decyzji o odpowiedzialności spadkobiercy brak jest podstaw prawnych do badania kwestii przedawnienia zadłużenia spadkodawcy z tytułu należnych składek ubezpieczeniowych.