1.Z kompetencji do określania "trybu i sposobu udzielania zasiłku" (art. 90f pkt 4 w związku z art. 90e ust. 1 ustawy z dnia 07 września 1991 r. o systemie oświaty (j. t. Dz. U. 256/04/2572 ze zm., dalej uso) rada gminy winna czynić użytek w sposób zgodny z zamysłem ustawodawcy. W ustawie o systemie oświaty wyraźnie uzależniono uprawnienie do zasiłku szkolnego od każdej sytuacji mieszczącej się w zakresie pojęcia "zdarzenie losowe". Stąd gmina nie może definiować tego pojęcia, jak też nie może kształtować trybu i sposobu udzielania zasiłku w sposób, który by ograniczał możliwość pozyskania pomocy przez jakiegokolwiek ucznia dotkniętego zdarzeniem losowym w znaczeniu ustawowym (art. 94 Konstytucji RP - Dz. U. 78/97/483, sprost. 28/01/319, zm. 200/06/1471).
2.Bez znaczenia dla oceny rażącego naruszenia prawa pozostaje użycie w § 10 Uchwały zwrotu "w szczególności", skoro rada gminy w ogóle nie miała kompetencji definiowania pojęcia "zdarzenie losowe" - nawet jeśli definicja zawarta w Uchwale ma charakter nieprawidłowej definicji cząstkowej.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Ewa Makosz - Frymus Sędziowie WSA Maciej Dybowski (spr.) WSA Ewa Kręcichwost - Durchowska Protokolant Referent Joanna Andrzejak po rozpoznaniu w Wydziale IV na rozprawie w dniu 15 października 2009 r. sprawy ze skargi Prokuratora Rejonowego w [...] na uchwałę Rady Gminy Wilczyn z dnia 31 marca 2005 r. nr XXV/164/05 w przedmiocie regulaminu udzielania pomocy materialnej dla uczniów 1. stwierdza nieważność § 10 Uchwały Rady Gminy Wilczyn z dnia 31 marca 2005 r. nr XXV/164/05 w sprawie regulaminu udzielania pomocy materialnej dla uczniów 2. określa, że zaskarżona Uchwała w § 10 nie może być wykonana. /-/E. Kręcichwost-Durchowska /-/E. Makosz-Frymus /-/M. Dybowski
Sygn. IV SA/Po 660/09
U Z A S A D N I E N I E
Dnia 31 marca 2005 r. Rada Gminy Wilczyn, działając na podstawie art. 90f ustawy z dnia 07 września 1991 r. o systemie oświaty (j.t. Dz. U. 256/04/2572 ze zm. - dalej ustawa o systemie oświaty lub uso) podjęła uchwałę nr XXV/164/05 w sprawie regulaminu udzielania pomocy materialnej dla uczniów (dalej Uchwała).
Pismem z dnia 16 lipca 2009 r. Prokurator Rejonowy w Koninie, na podstawie art. 53 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. 153/02/1270 ze zm. - dalej ppsa), wniósł skargę na Uchwałę w części obejmującej § 10 i zażądał stwierdzenia jej nieważności w tym zakresie. Wskazał, że Rada Gminy rażąco naruszyła art. 90e ust. 1 w zw. z art. 90f pkt 4 uso, poprzez zdefiniowanie pojęcia "zdarzenie losowe" i zawężenie w ten sposób kręgu osób uprawnionych na podstawie ustawy do otrzymania pomocy materialnej o charakterze socjalnym, podczas gdy rada gminy nie ma kompetencji do definiowania owego pojęcia. Prokurator wyjaśnił, że zgodnie z art. 90e ust. 1 uso uczniowi znajdującemu się przejściowo w trudnej sytuacji materialnej z powodu zdarzenia losowego może być przyznany zasiłek szkolny, przy czym w myśl art. 90m uso świadczenie pomocy materialnej o charakterze socjalnym (w tym zasiłek szkolny) przyznaje wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Prokurator wyraził przekonanie, że wobec tak sformułowanych przepisów ustawowych, Radzie Gminy nie przysługuje prawo definiowania, co jest zdarzeniem losowym uprawniającym do uzyskania zasiłku szkolnego. Wskazując na definicję przyjętą w § 10 Uchwały, Prokurator podkreślił, że może ona zawężać katalog sytuacji mieszczących się w zakresie szeroko pojętego "zdarzenia losowego", ograniczając w konsekwencji możliwość przyznania pomocy socjalnej niektórym uczniom.
W odpowiedzi na skargę Rada Gminy Wilczyn wniosła o jej oddalenie. Przepis § 10 Uchwały nie definiuje tego pojęcia, a jedynie przykładowo wymienia cztery przypadki zdarzeń losowych, uzasadniających przyznanie zasiłku, poprzez użycie wyrażenia "w szczególności". Przepis nie zawiera definicji tego pojęcia i nie zawęża ani kręgu osób uprawnionych do uzyskania pomocy, ani przypadków kwalifikujących do przyznania tej pomocy.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga zasługiwała na uwzględnienie, ponieważ Uchwała w zaskarżonym zakresie (§ 10) istotnie naruszała prawo.
W pierwszej kolejności podkreślić należy, że zaskarżona Uchwała ma charakter normatywny. Odnosi się ona bowiem do wszystkich uczniów, zamieszkałych na terenie gminy Wilczyn. Jako normatywny akt wykonawczy, należący do kategorii prawa miejscowego, uchwała winna spełniać wymogi prawne ustanowione dla tej kategorii aktów. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa w Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego (art. 87 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 78/97/483, sprost. 28/01/319, zm. 200/06/1471 - dalej Konstytucja). Organy jednostek samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie ustaw i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego, obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa (art. 94 Konstytucji). Konstytucja częściowo określa tryb prawodawczy, częściowo odsyła do ustawy zwykłej. Taką ustawą, w tym przypadku, jest ustawa z dnia 08 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz. U. 142/01/1591 ze zm. - dalej ustawa o samorządzie gminnym). W rozdziale 4 ustawy o samorządzie gminnym - Akty prawa miejscowego stanowionego przez gminę - dokonano podziału aktów na dwie kategorie - akty wykonawcze (art. 40 ust. 2) i akty porządkowe (art. 40 ust. 3). Zaskarżona Uchwała należy do kategorii aktów prawa miejscowego o charakterze wykonawczym; została bowiem wydana w wykonaniu upoważnienia ustawowego zawartego w art. 90f uso.