Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Elżbieta Stebnicka /spr./, Sędziowie NSA Barbara Adamiak, Jan Paweł Tarno, Protokolant Urszula Radziuk, po rozpoznaniu w dniu 1 czerwca 2005 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Kazimierza W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 24 czerwca 2004 r. sygn. akt II SA 2404/03 w sprawie ze skargi Kazimierza W. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. z dnia 22 maja 2003 r. , (...) w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia w drodze wyjątku 1. uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie, 2. zasądza na rzecz pełnomocnika z urzędu adwokata Małgorzaty S. od Skarbu Państwa /kasa Naczelnego Sądu Administracyjnego/ kwotę 180 /sto osiemdziesiąt / zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Wyrokiem z dnia 24 czerwca 2004 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę Kazimierza W., działającego w imieniu małoletnich dzieci Izabeli i Eweliny W., na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 22 maja 2003 r. w przedmiocie odmowy przyznania małoletnim renty rodzinnej w drodze wyjątku.
W uzasadnieniu wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny podał, że stosownie do art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /Dz.U. 2000 r., nr 39 poz. 353/ ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą za względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes ZUS może przyznać w drodze wyjątku świadczenie stosownie do art. 83 ustawy. Izabela W. oraz Ewelina W. są córkami zmarłej Jadwigi W. Zdaniem Sądu niekwestionowaną okolicznością jest, że nie posiadają one niezbędnych środków do utrzymania i ze względu na wiek nie mogą podjąć pracy. Jednak bezwzględnym warunkiem do przyznania renty rodzinnej w drodze wyjątku jest uznanie, że wskutek szczególnych okoliczności nie zostały spełnione przez matkę dzieci warunki do uzyskania prawa do renty na zasadach ogólnych. Sąd orzekając podał, że Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych słusznie uznał, że matka dzieci miała krótki okres ubezpieczenia /5 lat i miesiąc, w tym 3 lata i 9 miesięcy okresów składkowych/. Jadwiga W. zaprzestała pracy w 1983 r. i nie podjęła jej aż do chwili śmierci. W latach 1983-1987 i 1992-1995 zmarła korzystała z urlopów wychowawczych. Z akt sprawy nie wynika natomiast, aby pozostawanie bez pracy nastąpiło na skutek niezawinionych przez Jadwigę W. i niezależnych od jej woli okoliczności. Zdaniem Sądu Jadwiga W. nie podejmowała pracy w latach osiemdziesiątych, gdy o pracę nie było trudno. W aktach sprawy brak informacji, aby podejmowała ona starania o uzyskanie pracy w latach późniejszych /nie zarejestrowała się w urzędzie pracy/ i nie uzyskała statusu bezrobotnego, natomiast opieka nad dziećmi nie stanowi okoliczności szczególnej w rozumieniu art. 83 ustawy. Świadczenie z art. 83 ustawy nie ma charakteru socjalnego i nie może być oderwane od wysokości opłacanych przez ubezpieczonego składek. Ratio legis tego przepisu leży w tym, aby w przypadkach, gdy ubezpieczony wykazał wolę podjęcia pracy i opłacania składek, ale na skutek wystąpienia nadzwyczajnych, niezależnych od jego woli okoliczności nie miał możliwości uzyskania zwykłego świadczenia mógł on uzyskać świadczenie w drodze wyjątku. Sąd również zaznaczył, że oderwanie świadczeń z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych od okoliczności związanych z opłacanymi przez ubezpieczonego składkami sprzeciwiałoby się zasadzie sprawiedliwości społecznej, tak więc trudna sytuacja materialna osoby występującej o to świadczenie nie może być podstawą do jego przyznania.