Organ administracji państwowej nie może odmówić sporządzenia umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy w zamian za emeryturę tylko z tego powodu, że rolnik sprzedał działkę gruntu znacznie oddaloną od tego gospodarstwa, a więc nie stanowiącą lub nie mogącą stanowić zorganizowanej z tym gospodarstwem całości w rozumieniu par. 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 listopada 1964 r. w sprawie przenoszenia własności nieruchomości rolnych, znoszenia współwłasności takich nieruchomości oraz dziedziczenia gospodarstw rolnych /Dz.U. 1972 nr 31 poz. 215 ze zm./. Sprzedaż takiej działki bowiem nie może być traktowana jako zmniejszenie wartości gospodarstwa rolnego, o jakiej mówi się w art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin /Dz.U. nr 32 poz. 140/.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał zasadność skargi Stanisławy Z. na decyzję Wojewody Siedleckiego z dnia 28 lutego 1981 r. w przedmiocie odmowy sporządzenia umowy o przekazaniu gospodarstwa rolnego następcy i na podstawie umowy o przekazaniu gospodarstwa rolnego następcy i na podstawie art. 207 par. 1 i 2 pkt 1 i 3 Kpa uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję Naczelnika Gminy W. z dnia 29 listopada 1980 r., a także, zgodnie z art. 208 Kpa, zasądził od Wojewody Siedleckiego kwotę złotych sześćset tytułem zwrotu kosztów postępowania na rzecz skarżącej.
Decyzją z dnia 29 listopada 1980 r., nr 7014-20/80 Naczelnik Gminy W. odmówił Stanisławie Z. sporządzenia umowy o przekazaniu gospodarstwa rolnego w zamian za emeryturę jej następcy - synowi Ryszardowi Z. Odmawiając sporządzenia umowy Naczelnik Gminy W. powołał przepisy art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin /Dz.U. nr 32 poz. 140/ i podał w uzasadnieniu decyzji, że Stanisława Z. w 1976 r. sprzedała działkę gruntu o powierzchni 0,30 ha położoną we wsi P. na podstawie umowy nieformalnej, potwierdzonej w 1979 r. aktem notarialnym. W ten sposób w okresie ostatnich 5 lat przed przekazaniem gospodarstwa rolnego obniżyła wartość gospodarstwa, co - stosownie do powołanego przepisu art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy - uniemożliwia sporządzenie umowy o przekazaniu gospodarstwa następcy.
Od decyzji Naczelnika Gminy w. Stanisława Z. odwołała się do Wojewody Siedleckiego, ponosząc, że:
1. Działkę o powierzchni 0,30 ha we wsi P. otrzymała w 1974 r. w spadku po zmarłej siostrze; działka ta faktycznie nie wchodziła w skład prowadzonego przez nią gospodarstwa rolnego i nigdy nie stanowiła z tym gospodarstwem zorganizowanej całości gospodarczej. Był to grunt oddalony od jej gospodarstwa o około 12 km i wykonanie jakichkolwiek prac na tym gruncie wiązało się z koniecznością pokonania odległości około 24 km, co byłoby oczywiście nieekonomiczne. W tych warunkach już w 1976 r. zdecydowała się omawiany grunt sprzedać, gdyż uprawianie go przynosiłoby straty i wpłynęłoby na obniżenie wartości gospodarstwa. Sporządzenie aktu notarialnego dopiero w 1979 r. spowodowane było trudnościami w skompletowaniu potrzebnych dokumentów. Sprzedaż działki była więc konieczna, w przeciwnym bowiem wypadku grunt ten byłby nie uprawiany.
2. Decydując się na sprzedaż działki w 1976 r., nie mogła wiedzieć o tym, że późniejsze przepisy o zaopatrzeniu emerytalnym będą zawierały warunek, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 4.
3. Przekazanie gospodarstwa rolnego następcy jest sprawą pilną i konieczną zarówno dla dobra samego gospodarstwa, jak i ze względów życiowych i rodzinnych, jest bowiem wdową i ma 77-letnią niedołężną siostrę, która nie ma żadnych własnych środków utrzymania. Nie jest więc w stanie prowadzić gospodarstwa, natomiast syn, któremu zamierza przekazać gospodarstwo, ma kwalifikacje rolnicze i wraz ze swoją żoną mógłby należycie je poprowadzić.
Wojewoda Siedlecki, decyzją z dnia 28 lutego 1981 r., nr WBG, gz. 452-31/81, utrzymał w mocy decyzję Naczelnika Gminy W. z podobnym uzasadnieniem faktycznym i prawnym.
Decyzję Wojewody Siedleckiego Stanisława Z. zaskarżyła do Naczelnego Sądu Administracyjnego, zarzucając, że nie wyjaśnia ona istotnych okoliczności sprawy, a zatem decyzja jest niesłuszna z gospodarczego punktu widzenia oraz nie uwzględnia warunków życiowych skarżącej i jej niedołężnej siostry.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
W świetle okoliczności sprawy skargę należy uznać za uzasadnioną. Przepis art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin stanowi, że emerytura przysługuje rolnikowi, który przekazał następcy gospodarstwo rolne, jeżeli jego wartość nie uległa obniżeniu w okresie ostatnich 5 lat prowadzenia gospodarstwa przed jego przekazaniem, chyba że obniżenie wartości gospodarstwa nastąpiło z przyczyn niezawinionych przez rolnika. Okoliczności, które mogą być uznane za niezawinione przez rolnika, wymieniają przepisy par. 7 ust. 1 i 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 1977 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin /Dz.U. nr 37 poz. 166/. Przyjmując, że żadna z wymienionych w tych przepisach okoliczności w niniejszej sprawie nie występuje, zważyć należy, iż mamy tu do czynienia z sytuacją nietypową, intencją bowiem skarżącej - jak podkreśla to w swoich podaniach do organów administracji państwowej oraz potwierdziła w toku rozprawy przed Naczelnym Sądem Administracyjnym - nie było uszczuplenia areału gospodarstwa rolnego, które zamierza przekazać synowi, i osiągnięcie korzyści materialnej, lecz zapewnienie znacznie oddalonym gruntom rolnym właściwej ich uprawy oraz uniknięcie strat, jakie powstałyby w wyniku zachowania tych gruntów. O takich intencjach skarżącej świadczy okoliczność, że nieformalnej sprzedaży omawianej działki dokonała ona już w 1976 r., tj. po upływie 2 lat od jej objęcia w posiadanie. Należy zatem zgodzić się z powyższymi wywodami skarżącej. Okoliczności sprawy potwierdzają też wywód skarżącej, że omawiana działka nie stanowiła i nie mogła stanowić zorganizowanej całości gospodarczej z jej gospodarstwem rolnym w rozumieniu par. 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 listopada 1964 r. w sprawie przenoszenia własności nieruchomości rolnych, znoszenia współwłasności takich nieruchomości oraz dziedziczenia gospodarstw rolnych /t.j. Dz.U. 1972 nr 31 poz. 215 ze zm./. W świetle tych okoliczności należy uznać, że organy administracji państwowej I i II instancji decyzje swoje w tej sprawie oparły na wątpliwych ustaleniach i błędnej interpretacji przepisów art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 27 października 1977 r.