Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku Wydział I w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA S. Presnarowicz, Sędziowie NSA W. Kędzierski (spr.), J. Lewkowicz, Protokolant M. Tyl, po rozpoznaniu w dniu 26 marca 2004 roku sprawy ze skargi M. [...] Spółki Akcyjnej w upadłości w B. na decyzję Izby Skarbowej w B. z dnia [...] sierpnia 2003 r. Nr [...] w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych za 2000 rok oddala skargę
Izba Skarbowa w B. decyzją z [...].08.2003 r. nr [...], uchyliła decyzję Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w B. z [...].05.2003 r. nr [...] określającą "M." S.A. w upadłości w B. zobowiązanie w podatku dochodowym od osób prawnych za 2000 rok w kwocie 112.089,00 zł w miejsce zadeklarowanego w kwocie 97.320 zł i określiła wysokość straty poniesionej za 2000 rok na kwotę 1.214.859,86 zł w miejsce zadeklarowanego podatku w kwocie 97.320 zł.
W uzasadnieniu decyzji Izba Skarbowa wywiodła:
W wyniku analizy stanu faktycznego i prawnego sprawy Izba Skarbowa w B. uznaje zarzuty podatnika określone we wniesionym odwołaniu w części za uzasadnione. Dotyczy to w szczególności ustaleń faktycznych mających wpływ na rozstrzygnięcie przedmiotowej sprawy. Decyzją z dnia [...].05.2003 r.
nr [...] Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej w B. określił Spółce należny podatek dochodowy od osób prawnych za 2000 rok w kwocie 112.089,00 zł w miejsce zadeklarowanego w kwocie 97.320,00 zł. Wskazana różnica powstała na skutek zawyżenia kosztów uzyskania przychodów w kwocie 49.229,60 zł a w konsekwencji zaniżenie należnego podatku dochodowego od osób prawnych za 2000 rok. Ustalenia faktyczne dowodzą, iż "M." S.A. w 2000 r. była wieczystym użytkownikiem nieruchomości położonych w B. przy ulicy [...] w S. przy ulicy [...], w G. przy ulicy [...] oraz właścicielem znajdujących się na nich budynków
(m.in. pawilonów handlowych w których prowadziła działalność gospodarczą).
W dniu 27.10.2000 r. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy podjęło uchwałę w przedmiocie ustanowienia na rzecz firmy "N." Spółka z o.o.
w B. prawa użytkowania przedmiotów umowy wymienionych w aktach notarialnych z dnia [...].11.2000 r. nr [...], z dnia [...].12.2000 r. nr [...] i z dnia [...].10.2000 r. nr [...]. W dokumentach ustanawiających prawo użytkowania na rzecz Spółki "N." określono okres użytkowania (5 i 10 lat) oraz szczegółowe warunki płatności (płatność rozłożona w ratach obejmująca lata 2000-2003). Ogółem z tytułu ustanowienia prawa użytkowania "M." S.A. winna była uzyskać środki finansowe w łącznej kwocie 3.500.000,00 zł płatne w ratach i terminach określonych w zawartych umowach. Z przedłożonych dokumentów wynika, iż "M." S.A. otrzymała od Spółki "N." w roku 2000 kwotę 1.881.347,12 zł; zaś pozostałą różnicę tj. kwotę 1.618.652,88 zł Spółka "N." wpłaciła w 2001 r. Kwotę zapłaconą i należną (3.500.000,00 zł) "M." S.A. ujęła w roku 2000.
Z analizy dalszych dokumentów przedmiotowej sprawy wynika, że część nieruchomości na których ustanowiono prawo użytkowania na rzecz Spółki "N." w wyniku zawartych umów najmu w dniu 31.10.2000 r., 30.11.2000 r.
i 30.12.2000 r. przekazano w najem S.A. "M." na okres pięciu i dziesięciu lat. Tytułem korzystania z nieruchomości wynajętych od Spółki z o.o. "N." "M." S.A. poniosła wydatki w 2000 r. w ogólnej kwocie 49.229,60 zł kwalifikując je jako koszty uzyskania przychodu z tytułu prowadzonej działalności. W decyzji wydanej przez Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w B. nie uznano za koszty uzyskania przychodu wydatki w kwocie 49.229,60 zł na zasadzie art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 1993 r. nr 106, poz. 482 z późn. zm.) przychód zaś zeznany przez podatnika w kwocie 3.500.000,00 zł pozostawiono bez zmian (mimo, że wpłat dokonano i w roku 2000 i 2001). W ocenie Izby Skarbowej zasadne jest stanowisko, iż w świetle art. 83 § 1 kc umowy użytkowania jak i najmu były czynnościami pozornymi bowiem zawarte zostały nie w celu wykorzystywania nieruchomości do prowadzonej działalności (sprzedaż odbywała się w tych samych obiektach i przed zawarciem umów) a obejścia przepisów podatkowych. Nie bez znaczenia dla sprawy mają przytoczone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji dowody wskazujące na ścisłe powiązanie osobowo-kapitałowe istniejące pomiędzy spółkami będącymi stronami zawartych umów. Tylko w warunkach wzajemnych zależności i powiązań możliwym było zawarcie umów, z których dochody nie pokryłyby przewidywanych i możliwych do wyliczenia wydatków (strona 4 zaskarżonej decyzji). Zależności pomiędzy podmiotami w sprawie są bezsporne albowiem 74 % udziałów w Spółce "N." posiadała "M." S.A., "M." S.A. dysponowała 50 % prawem głosu w Spółce "N.", nadto Prezes Zarządu "M." S.A. był również Prezesem Zarządu Spółki "N.". W świetle powyższego za udowodniony należy uznać fakt, iż wskazane powiązania miały bezsprzecznie wpływ na takie ukształtowanie stosunków cywilnoprawnych, aby uzyskać ściśle określone efekty na płaszczyźnie prawa podatkowego (zaniżenie podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym na skutek ujęcia w kosztach ceny najmu nieruchomości). Zdaniem organu odwoławczego wobec przedstawionych okoliczności zasadnym jest pominięcie dla celów podatkowych tych czynności, które w sposób oczywisty ukierunkowane są na zaniżenie należnego podatku dochodowego i uznanie, iż zawarte umowy były umowami pozornymi i zmierzały do obejścia przepisów ustawy w rozumieniu art. 58 § 1 kc. Zauważyć należy, iż takiemu twierdzeniu nie przeczy sam podatnik wskazując na trudną sytuację finansową Spółki i konieczność poszukiwania innych form wsparcia działalności i finansowego zaspokojenia wierzycieli. Jak określa podatnik była to jedyna forma pozyskania dodatkowych środków finansowych przy zerowej możliwości otrzymania kredytu. Mając na uwadze powyższe wyjaśnienia oraz uznanie pozorności zawartych umów Izba Skarbowa w rozstrzygnięciu przedmiotowej sprawy nie uznaje za koszty uzyskania przychodu wydatków związanych z najmem własnych nieruchomości w kwocie 49.229,60 zł. W kwestii przychodów - uznaje zaś za przychody podatkowe tylko środki finansowe faktycznie otrzymane w 2000 r. tj. 1.881.347,12 zł na zasadzie art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych jako pieniądze otrzymane nie zaś jak to określono w decyzji Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w B. w kwocie zeznanej przez podatnika (otrzymane i należne) tj. 3.500.000,00 zł. Kwota 1.881.347,12 zł pozostawała w dyspozycji podatnika w 2000 r. a więc były to środki pieniężne otrzymane i zasilające działalność firmy co do których ani podatnik, ani organ podatkowy nie wnosi zastrzeżeń. Reasumując stwierdzić należy, iż zgodnym zamiarem stron i celem zawartych umów był transfer pieniędzy pomiędzy Spółkami (cel został osiągnięty poprzez pozyskanie środków) a nie wynajęcie gruntów i budynków w sytuacji posiadania tych gruntów w użytkowaniu wieczystym i bycia właścicielem budynków.