Brak księgi podatkowej lub jej nierzetelne prowadzenie wprawdzie powoduje, że organ podatkowy ustala w drodze szacunków podstawę opodatkowania /art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych - Dz.U. nr 27 poz. 111 ze zm./, ale tylko wtedy, gdy nie dysponuje innymi dowodami niezbędnymi do jej ustalenia.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał zasadność skargi Tadeusza H. na decyzję Izby Skarbowej w Częstochowie z dnia 17 lipca 1987 r. w przedmiocie wymiaru podatku od wynagrodzeń i podatku wyrównawczego i na podstawie art. 207 par. 2 pkt 1 i 3 Kpa uchylił zaskarżoną decyzję, a także - zgodnie z art. 208 Kpa - zasądził od Izby Skarbowej w Częstochowie kwotę złotych trzy tysiące sześćset tytułem zwrotu kosztów postępowania na rzecz skarżącego.
Tadeusz H. prowadził w latach 1984-85 sprzedaż detaliczną artykułów przemysłowych w C. w ramach umowy agencyjnej z Przedsiębiorstwem Obrotu Środkami Produkcji "B" w K. Przedmiotem jego skargi do sądu są dwie decyzje Izby Skarbowej w Częstochowie z dnia 17 lipca 1987 r. Pierwsza z nich utrzymywała w mocy decyzję Urzędu Skarbowego w C. o ustaleniu ponad kwotę wpłaconą Urzędowi Skarbowemu podatku od wynagrodzeń w wysokości 106.790 zł za 1984 r. i 330.994 zł za 1985 r. Drugą z nich utrzymano w mocy decyzję tego Urzędu Skarbowego w sprawie wymiaru podatku wyrównawczego za 1985 r. w wysokości 243.360 zł.
Z uzasadnienia decyzji w sprawie podatku od wynagrodzeń wynika, że od stycznia do marca 1984 r. podatnik nie prowadził księgi podatkowej i nie opłacił zryczałtowanego podatku od wynagrodzeń, w następnym okresie zaś dane z księgi podatkowej z ewidencji sprzedaży były zaniżone. Obrót więc ustalono na podstawie analizy wszystkich dokumentów, w tym na podstawie rachunków zakupu, remanentów i niespornej marży, a wobec tak ustalonego obrotu zastosowano stawkę zryczałtowanego podatku w wysokości 2,5 procent. W podstawie prawnej decyzji powołano ogólnie przepisy ustawy z dnia 4 lutego 1949 r. o podatku od wynagrodzeń /Dz.U. nr 7 poz. 41 ze zm./, rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 14 listopada 1983 r. w sprawie uznania przychodów agentów wykonujących działalność w imieniu jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy na warunkach zlecenia za podlegające podatkowi od wynagrodzeń oraz w sprawie opłacania podatku wyrównawczego przez tych agentów /Dz.U. nr 65 poz. 295/ i rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 13 lutego 1982 r. o prowadzeniu ksiąg /Dz.U. nr 5 poz. 41/. W związku z tym trzeba zauważyć, że pod poz. 41 w Dzienniku Ustaw nr 5 z 1982 r. opublikowano rozporządzenie z dnia 13 lutego 1982 r. w sprawie prowadzenia ksiąg handlowych przez podatników nie będących jednostkami gospodarki uspołecznionej, natomiast pod poz. 42 opublikowano rozporządzenie Ministra Finansów z tej samej daty w sprawie prowadzenia ksiąg podatkowych przez podatników nie będących jednostkami gospodarki uspołecznionej. W kontekście uzasadnienia decyzji można się jedynie domyślać, że w istocie chodzi o drugie z wymienionych rozporządzeń, jednakże podano niepełny tytuł i błędnie pozycję jego publikacji.
Z dwuzdaniowego uzasadnienia decyzji w sprawie podatku wyrównawczego wynika, że dochód podlegający opodatkowaniu ustalono przy uwzględnieniu zeznanych kosztów handlowych. Pozwala to na wniosek, że owe koszty odjęto od niespornej marży. W podstawie prawnej decyzji wskazano przepisy ustawy z dnia 6 grudnia 1983 r. w sprawie opłacania podatku wyrównawczego przez agentów /Dz.U. nr 65 poz. 295/. Również w tym wypadku trzeba zauważyć, że ustawa o tytule "o podatku wyrównawczym" pochodzi z dnia 28 lipca 1983 r. i została opublikowana w Dzienniku Ustaw nr 42 pod poz. 188. W Dzienniku Ustaw nr 65 z 1983 r. pod poz. 295 opublikowano rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 14 listopada 1983 r. powołane w poprzednio omówionej decyzji, i zapewne to rozporządzenie miał na myśli organ odwoławczy.