Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości nie jest równoznaczne z ogłoszeniem upadłości.
Art. 16 ust. 2a ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych /Dz.U. 1993 nr 106 poz. 482 ze zm./ wskazuje ogłoszenie upadłości jako jeden, ale nie jedyny sposób uprawdopodobnienia nieściągalności wierzytelności. Podatnik może wskazać na inne sytuacje, uprawdopodobniające nieściągalność wierzytelności. Jednak ciężar uprawdopodobnienia spoczywa na podatniku.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
W myśl art. 16 ust. 1 pkt 26 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych za koszty uzyskania przychodów uznaje się rezerwy na wierzytelności, które zostały uznane za przychód należny, a ich nieściągalność została uprawdopodobniona. W art. 16 ust. 2a pkt 1 cytowana ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych uznaje za uprawdopodobnioną nieściągalność wierzytelności gdy:
1/ dłużnik został postawiony w stan likwidacji lub została ogłoszona jego upadłość, albo
2/ na wniosek dłużnika wszczęte zostało postępowanie ugodowe w rozumieniu przepisów o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków albo postępowanie układowe w rozumieniu przepisów o postępowaniu układowym, albo
3/ wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego, albo
4/ wierzytelność jest kwestionowana przez dłużnika na drodze powództwa sądowego.
Powyższe wyliczenie ma charakter przykładowy. Świadczy o tym wyraźnie użycie w art. 16 ust. 2a pkt 1 terminu "w szczególności", co oznacza, że wymienione zostały tylko niektóre, typowe sytuacje uprawdopodobniające nieściągalność wierzytelności. Uprawdopodobnienie nieściągalności wierzytelności w innych sytuacjach jest zatem również możliwe, z tym jednak że dowody, które pozwolą wyciągnąć wniosek, że istnieje duże prawdopodobieństwo nieściągalności muszą istnieć w chwili tworzenia rezerwy. Dowody te będą podlegały ocenie organów podatkowych, które w każdym, konkretnym przypadku będą rozważać, czy istnieje prawdopodobieństwo nieściągalności /patrz B. Brzeziński, M. Kalinowski: Podatek dochodowy od osób prawnych. Komentarz, W-wa 1995, str. 120/.
Spór w niniejszej sprawie sprowadza się do tego, czy powołane przez Spółkę okoliczności i dowody je potwierdzające uprawdopodobniają nieściągalność należności od dłużnika.
Jako okoliczność uprawdopodobniającą nieściągalność wierzytelności od "E." skarżąca podała niewypłacalność dłużnika, a jako dowody potwierdzające tę okoliczność wskazała oświadczenie dłużnika z dnia 15.12.1994 r. o niewypłacalności, wniosek z dnia 12.09.1994 r. o wszczęcie upadłości dłużnika, złożony przez innego wierzyciela oraz informacje od komornika o toczących się bezskutecznie postępowaniach egzekucyjnych wobec dłużnika, a także informacje o stanie majątkowym dłużnika wynikające z dokumentów i sprawozdań finansowych dłużnika.
Ustosunkowując się do powyższych twierdzeń organy podatkowe zakwestionowały stanowisko skarżącej Spółki "o wszczęciu postępowania upadłościowego wobec dłużnika, podnosząc, że sam fakt zaprzestania płacenia przez dłużników swych długów lub też wystąpienie przez podmiot uprawniony do sądu o ogłoszenie upadłości dłużnika nie przesądza jeszcze o ogłoszeniu upadłości, a tym samym nie stanowi "skutecznego uprawdopodobnienia nieściągalności wierzytelności". Organ odwoławczy wyjaśnił ponadto, że upadłość dłużnika nie została ogłoszona. Postanowieniem Sądu Rejonowego Sądu Gospodarczego z dnia 28 grudnia 1994 r. powyższy wniosek został odrzucony. Jeżeli chodzi o pozostałe twierdzenia Spółki, w tym odnośnie do informacji, które Spółka uzyskała od komornika, organy podatkowe przyjęły, że nie zostały one należycie udokumentowane.