1. Stosownie do art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości /Dz.U. 1991 nr 30 poz. 127 ze zm./ wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego może nastąpić tylko z urzędu lub na wniosek zarządu gminy.
2. Prawo złożenia przez zarząd gminy wniosku o wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego jest jego prawem autonomicznym. Żaden podmiot, nawet jeśli wykaże, że ma w tym interes prawny, nie może żądać od organu gminy, by w razie odmowy złożenia wniosku wyraził on swą wolę przez wydanie decyzji.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił na podstawie art. 207 par. 5 Kpa skargę Zofii i Antoniego małżonków Ł. na decyzję Kolegium Odwoławczego przy Sejmiku Samorządowym w (...) z dnia 25 listopada 1994 r. w przedmiocie uchylenia decyzji i umorzenia postępowania organu I instancji, dotyczącego odmowy wystąpienia z wnioskiem o wszczęcie postępowania o wywłaszczenie nieruchomości.
We wniosku z dnia 27 maja 1993 r. małżonkowie Antoni i Zofia Ł. domagali się od Zarządu Miasta K. wszczęcia postępowania administracyjnego w przedmiocie wywłaszczenia działki nr 345 położonej w K. przy ul. G. nr 17a, będącej w wieczystym użytkowaniu spadkobierców Emilii M., z przeznaczeniem na drogę dojazdową do ich nieruchomości oznaczonej na mapie K. numerem 345.
Decyzją z dnia 29 września 1994 r. nr GG/7221/07/94, powołując się na art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości /Dz.U. 1991 nr 30 poz. 127 ze zm./, Burmistrz Miasta K. odmówił wszczęcia postępowania wywłaszczeniowego, albowiem postępowanie takie może być wszczęte z urzędu lub na wniosek zarządu gminy, lecz nigdy na żądanie innego podmiotu. Poza tym - zdaniem organu orzekającego - odmowę wszczęcia postępowania wywłaszczeniowego uzasadnia niespełnienie przesłanek określonych w art. 46 ust. 2 ustawy.
Odwołanie od powyższej decyzji wnieśli małżonkowie Ł. (...) do Kolegium Odwoławczego przy Sejmiku Samorządowym w (...). Odwołujący się zarzucili naruszenie prawa materialnego, polegające na niezastosowaniu art. 49 powołanej ustawy, oraz uchybienia procesowe, które mogły mieć wpływ na wynik postępowania, a w szczególności naruszenie art. 107 par. 1 i 3 Kpa przez pominięcie uzasadnienia faktycznego i prawnego decyzji. Ponadto odwołujący się podnieśli, iż we wniosku z dnia 27 maja 1993 r. chodziło im nie tyle o wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego, ile o rozstrzygnięcie kwestii "złożenia przez Zarząd Miasta K. wniosku do Urzędu Rejonowego o wywłaszczenie części nieruchomości na drogę". Merytoryczną decyzję w tej kwestii powinien wydać właściwy organ rządowej administracji ogólnej, rzeczą organu gminy zaś było zajęcie "stanowiska, czy taki wniosek złożyć, czy odmówić.
Po rozpoznaniu odwołania Samorządowe Kolegium Odwoławcze w (...) decyzją z dnia 25 listopada 1994 r. uchyliło zaskarżoną decyzję i umorzyło postępowanie I instancji na podstawie art. 138 par. 1 pkt 2 Kpa, jako bezprzedmiotowe. W uzasadnieniu decyzji podano, że ani Burmistrz Miasta K., ani działający z jego upoważnienia Kierownik Referatu Gospodarki Gruntami i Geodezji Urzędu Miejskiego nie są właściwi do rozstrzygania w drodze decyzji spraw z zakresu wywłaszczania nieruchomości. Sprawy te należą do właściwości rejonowego organu rządowej administracji ogólnej, a zatem decyzję Burmistrza K., zawierającą rozstrzygnięcie negatywne w przedmiocie wniosku małżonków Ł. o wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego, należało - zdaniem organu odwoławczego - uchylić i postępowanie I instancji umorzyć.
W skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego Zofia i Antoni małżonkowie Ł. wywodzili, że wniosek skierowany do Zarządu Miasta K. obejmował żądanie "wszczęcia postępowania administracyjnego, którego przedmiotem miało być złożenie wniosku o wywłaszczenie". Organ gminy, odmawiając podjęcia decyzji o wystąpieniu z wnioskiem do Urzędu Rejonowego o wywłaszczenie, powinien uzasadnić swoje stanowisko /"dlaczego pozostawia się nieruchomość bez dojazdu"/. Skoro organ odwoławczy nie wyjaśnił, czy strona skarżąca ma prawo żądać w postępowaniu administracyjnym załatwienia sprawy w przedmiocie podjęcia przez zarząd gminy "decyzji o wystąpieniu z wnioskiem do Urzędu Rejonowego o wywłaszczenie na jej rzecz części działki na drogę", zaskarżona decyzja powinna ulec uchyleniu, jako niezgodna z prawem.