Dla skorzystania ze zwolnienia przewidzianego w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych /t.j. Dz.U. 1993 nr 106 poz. 482 ze zm./ jednostka musi spełniać dwa warunki: jej celem statutowym musi być działalność wymieniona w tym przepisie oraz uzyskane przez jednostkę dochody muszą być wydatkowane na ten cel.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
(...) art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych stanowi, że wolne od podatku są dochody podatników, których celem statutowym jest działalność naukowa, naukowo-techniczna, w części wydatkowanej w roku podatkowym lub w roku po nim następującym na te cele. Dla korzystania z powyższego zwolnienia jednostka musi spełnić dwa warunki: jej cele statutowym musi być działalność wymieniona w tym przepisie oraz uzyskane przez jednostkę dochody muszą być wydatkowane na ten cel.
Natomiast zastosowanie przepisu art. 24 ust. 1 ustawy, określającego skutki niespełnienia warunków, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy może mieć miejsce tylko w przypadku, gdy organ podatkowy stwierdzi, że dochód zwolniony od opodatkowania został przeznaczony na inne cele niż wymienione w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy, albo też podmiot korzystający ze zwolnienia nie należy do podmiotów, których celem statutowym jest działalność zwolniona od opodatkowania.
Instytut, będąc jednostką naukowo-badawczą, na podstawie ustawy z dnia 25 lipca 1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych /t.j. Dz.U. 1991 nr 44 poz. 194/, której celem statutowym jest działalność naukowo-badawcza, korzysta ze zwolnienia przedmiotowego, wynikającego z art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy. Oznacza to, że osiągnięty dochód - jeżeli zostanie wydatkowany na cele działalności statutowej w danym roku podatkowym lub w roku po nim następującym - jest zwolniony z opodatkowania podatkiem dochodowym.
Decydujące zatem o zwolnieniu są rzeczywiście dokonane wydatki a nie samo ich przeznaczenie, zaś cel tych wydatków podlega kontroli ze strony organów podatkowych. (...)
W rozpoznawanej sprawie organy podatkowe nie twierdzą, aby dochód Instytutu został wydatkowany na inne cele niż statutowe. Dla udokumentowania, iż wydatki poniesione przez Instytut w 1993 r. z dochodu roku 1992 były wydatkami poniesionymi na cele statutowe i nie miały charakteru kosztów, związanych z bieżącą działalnością jak i funkcjonowaniem Instytutu, strona skarżąca do pisma procesowego z dnia 26 września 1995 r. załączyła szczegółowy wykaz tych wydatków.
W świetle tego, co wyżej powiedziano stwierdzić należy, że Instytut spełnił oba warunki wymienione w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, od spełnienia których uzależnione zostało prawo do skorzystania ze zwolnienia od podatków, a mianowicie jest jednostką, której celem statutowym jest działalność naukowo-badawcza, korzystająca ze zwolnienia podatkowego i wydatkował dochód na cele statutowe.
Wbrew stanowisku organów podatkowych, z treści art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy nie wynikają inne ograniczenia dotyczące określenia warunków dla uzyskania zwolnienia podatkowego, a w szczególności wywiedzionego przez organy podatkowe warunku wydatkowania zadeklarowanego dochodu w następnym roku podatkowym na bieżącą działalność tylko w przypadku wystąpienia straty. Wywiedzenie tego warunku w drodze wykładni przepisu art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy jest sprzeczne z wykładnią gramatyczną i niewątpliwie powoduje ograniczenie w zakresie możliwości korzystania ze zwolnienia przedmiotowego, określonego tym przepisem.
Stosowanie zaś przez organ podatkowy wykładni zawężającej ustawowy zakres zwolnienia podatkowego /czy też rozszerzający zakres ustawowych warunków korzystania z takiego zwolnienia/ jest niedopuszczalne, co znalazło potwierdzenie w orzecznictwie zarówno Sądu Najwyższego jak i orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego.
Ustawodawca, chcąc wprowadzić dodatkowe ograniczenia w zakresie korzystania ze zwolnienia określonego cyt. art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy, tak jak to wywodzą organy podatkowe, powinien był ograniczenia te jasno sprecyzować w samym przepisie ustawy, jednak z treści tego przepisu inne warunki, poza wyżej wymienionymi, nie wynikają.