Przepisy ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym /Dz.U. nr 16 poz. 95 ze zm./, określające strukturę organów sołectwa, podział pomiędzy nimi kompetencji uchwałodawczych i wykonawczych, podstawowe zasady prawa wyborczego oraz nienaruszalność dotychczasowych praw sołectw i mieszkańców wsi do mienia, bezwzględnie wiążą rady gmin w toku ich działalności uchwałodawczej, zmierzającej do utworzenia jednostek pomocniczych w gminie i nadania im statutów.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił na podstawie art. 207 par. 5 Kpa skargę Gminy Ch. na rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody L-kiego z dnia 13 stycznia 1992 r. w przedmiocie stwierdzenia nieważności uchwały Rady Miasta i Gminy w Ch. z dnia 20 grudnia 1991 r. w sprawie zmian statutu Sołectwa B.
Rada Miasta i Gminy w Ch. podjęła w dniu 20 grudnia 1991 r. uchwałę nr XX/82/91 w sprawie zmiany statutu sołectwa B., o następującej treści jej merytorycznych postanowień:
"W statucie sołectwa B. dodaje się po par. 7 paragraf 7a o brzmieniu:
1. Stowarzyszenie Uczestników Przebudowy Wsi B. przejmuje kompetencje, prawa i obowiązki:
a/ zebrania wiejskiego, określone w par. 7 pkt 2 ppkt 1, 2, 4, 5, 6, 7, par. 21 pkt 1,
b/ rady sołeckiej w przypadku jej odwołania, określone w par. 18 pkt 3, par. 19,
c/ sołtysa, określone w par. 18 pkt 2 odnośnik piąty i szósty.
2.Stowarzyszenie Uczestników Przebudowy Wsi B. przedkłada raz w roku zebraniu wiejskiemu oraz Radzie Miasta i Gminy sprawozdanie ze swej działalności.
3. Kompetencje, prawa i obowiązki przekazane Stowarzyszeniu mogą być zmienione lub odebrane na wniosek zebrania wiejskiego lub z inicjatywy Rady Miasta i Gminy".
Takie postanowienia oznaczały przejęcie przez wymienione Stowarzyszenie kompetencji poszczególnych organów sołectwa, ustalonych poprzednio w jego statucie w sposób następujący:
1/ kompetencje zebrania wiejskiego:
- opiniowanie planu zagospodarowania przestrzennego gminy /par. 7 ust. 2 pkt 1/,
- opiniowanie lokalizacji inwestycji komunikacyjnych i uciążliwych dla otoczenia oraz środowiska naturalnego /par. 7 ust. 2 pkt 2/,
- decydowanie o sposobie korzystania z mienia sołectwa /par. 7 ust. 2 pkt 4/,
- określanie celów wydatkowania środków budżetowych i własnych sołectwa /par. 7 ust. 2 pkt 5/,
- decydowanie o podejmowaniu czynów społecznych /par. 7 ust. 2 pkt 6/,
- zezwolenie na zbycie składników mienia sołectwa /par. 7 ust. 2 pkt 7/,
2/ kompetencje rady sołeckiej:
- akceptowanie wydawania środków oraz podejmowania zobowiązań o wartości przekraczającej 10 procent środków budżetowych sołectwa /par. 18 ust. 3/,
- opiniowanie wniosków o przyznanie lokali mieszkalnych,
- decydowanie o wyborze kontrahentów przy realizacji prac specjalistycznych,
- decydowanie o zakupach sprzętu, wyposażenia, materiałów itp.,
- inicjowanie czynów społecznych,
- organizowanie imprez wiejskich w dziedzinie kultury, sportu i wypoczynku,
- opiniowanie sposobu korzystania z lokali użytkowych stanowiących mienie komunalne /par. 19/,
3/ kompetencje sołtysa:
- wykonywanie bieżącego zarządu mieniem gminnym,
- reprezentowanie sołectwa w stosunkach cywilnoprawnych i w sprawach publicznych /art. 18 ust. 2/.
Rozstrzygnięciem nadzorczym z dnia 13 stycznia 1992 r. nr Or. II - 0914/1/92 Wojewoda L-ki stwierdził nieważność powyższej uchwały, przyjmując, że narusza ona nie tylko art. 35 ustawy samorządowej, ale także przepisy jej art. 5 ust. 1-3 i art. 36. W ich świetle Rada Gminy upoważniona jest do określenia organizacji i zakresu działania sołectwa, jednakże z zachowaniem ustawowo ustanowionej struktury organów sołectwa. Nie jest natomiast uprawniona do przenoszenia uprawnień tych organów na inne podmioty.
W skardze wniesionej do Naczelnego Sądu Administracyjnego na podstawie uchwały Rady z dnia 28 stycznia 1992 r. zakwestionowano to rozstrzygnięcie jako oparte na błędnej interpretacji przepisów art. 5, art. 6, art. 35 i art. 36 ustawy samorządowej. Wbrew stanowisku Wojewody, uchwała nie narusza "ustawowo ustanowionej struktury organów sołectwa", które nadal funkcjonują. Natomiast uwzględnia ona inicjatywę mieszkańców sołectwa i ich wolą kształtowania różnych form samorządności na własnym terenie. Stowarzyszenie bowiem ma osobowość prawną i może skuteczniej organizować życie publiczne i gospodarcze wsi. Skoro żadna ustawa nie zabrania przekazywania kompetencji organów sołectwa innym podmiotom gospodarczym, a mieszkańcy sołectwa tego się domagali, to Rada była uprawniona do podjęcia tej treści uchwały, która zatem jest zgodna z prawem. Uchylenie jej przez organ nadzoru było bezpodstawne.