Zaskakiwanie obywateli nowymi rozwiązaniami prawnymi bez możliwości dostosowania swoich zachowań do nowego stanu prawnego oraz wprowadzanie w błąd obywateli przez przedstawicieli władzy państwowej zapowiedziami o przyszłym stanie prawnym a następnie niedotrzymywanie tych zapowiedzi - nie jest do pogodzenia z zasadami zaufania obywateli do państwa i zaufania do prawa.
Dyrektor Urzędu Celnego dokonał wymiaru cła od samochodu osobowego sprowadzonego przez L.L. na polski obszar celny w dniu 6.6.1991 r. Przy wymiarze cła zastosowano taryfę celną ze stawką 40 procent, przy czym wysokość cła ustalono na kwotę 14.766.000 zł. Od powyższej decyzji L.L. odwołał się do Głównego Urzędu Ceł w Warszawie podnosząc, iż zakupu samochodu we Francji dokonał w maju 1991 r., gdy obowiązywały niskie stawki celne, a sprowadził go do kraju w dniu 6.6.1991 r., gdy stawki zostały podniesione rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 4 czerwca 1991 r. w sprawie zmiany stawek celnych na niektóre towary przywożone z zagranicy /Dz.U. nr 47 poz. 208/, obowiązującym od 6.6.1991 r. bez wymaganego vacatio legis.
Prezes GUC nie uwzględnił zarzutów odwołania i utrzymał w mocy decyzję organu I instancji stwierdzając, że zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. - Prawo celne /Dz.U. nr 75 poz. 445/ cło wymierza się według stawek obowiązujących w dniu zgłoszenia celnego. Skoro w dniu zgłoszenia do odprawy celnej samochodu obowiązywały stawki celne wprowadzone przepisami cyt. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 czerwca 1991 r., należało stosować stawki przewidziane tym rozporządzeniem, a nie rozporządzeniem je poprzedzającym, które w tym czasie już nie obowiązywało.
W skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego L.L. wywodził, że wszystkie czynności związane z zakupem samochodu zostały przeprowadzone we Francji w czasie, gdy obowiązywały przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 listopada 1990 r. /Dz.U. nr 77 poz. 456/.
Podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów oficjalnie zapewnił, że do końca czerwca 1990 r. stawki celne nie będą zmienione. Wbrew temu zapewnieniu rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 4 czerwca 1991 r. wprowadzono od dnia 6.6.1991 r. nowe stawki, znacznie je podwyższając. Vacatio legis wynosiło 2 dni, zamiast 14. Została złamana zasada zaufania do władzy. Zasada zaufania zaś jest nieodzownie związana z zasadą państwa prawnego. Art. 1 Konstytucji stanowi wyraźnie, że obywatel ma prawo do państwa działającego rzetelnie. Akty normatywne powinny być stanowione w taki sposób, aby respektowały zasadę zaufania.
Wskazując na powyższe argumenty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji jako krzywdzącej i niezgodnej z Konstytucją. Organ odwoławczy nie znalazł podstaw do zmiany lub uchylenia swojej decyzji w trybie art. 200 par. 2 Kpa i powołując się na argumentację zawartą w motywach zaskarżonej decyzji, wniósł o oddalenie skargi.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Przepis art. 1 Konstytucji z 1952 r. utrzymany w mocy na podstawie art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. /Dz.U. nr 84 poz. 426/ stanowi, że Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym.
Zgodnie ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego podstawowymi zasadami obowiązującymi w państwie prawnym jest zasada zaufania obywatela do państwa i zasada zaufania obywatela do prawa /por. orzeczenie TK K 5/91/. Wedle poglądu utrwalonego w orzecznictwie NSA z pierwszej z tych zasad wynika niedopuszczalność nieuzasadnionego zaskakiwania obywateli nowymi rozwiązaniami prawnymi, z drugiej zaś, że wprowadzenie obywateli w błąd poprzez wypowiedzi prasowe przedstawicieli władzy państwowej jest nie do pogodzenia z demokratycznym państwem prawa.