Przepis art. 19 pkt 5 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ jest skonstruowany w ten sposób, iż wymienia najpierw kategorie spraw dotyczących cudzoziemców, gdzie wyłącza się kontrolę NSA, a następnie ogranicza to wyłącznie, obejmując nim tylko cudzoziemców przebywających w Polsce nielegalnie. Przepis ograniczający drogę do sądu /prawo do sądu/ jako wkraczający w sferę praw jednostki chronioną konstytucyjnie /art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2/ nie może podlegać wykładni rozszerzającej. Nie można rozumieć art. 19 pkt 5 ustawy o NSA, jakoby dotyczył on cudzoziemca, który np. kiedykolwiek przebywał w Polsce nielegalnie /brak bowiem wówczas związku czasowego ze sprawą, której dotyczy spór/ albo, który chce dopiero wjechać do Polski, nie znajdując się na jej terenie. Wtedy bowiem brak po jego stronie przesłanki "nielegalnego przebywania na terytorium Polski", i to zarówno z przyczyn faktycznych /cudzoziemiec nie wjechał jeszcze do Polski/, jak i prawnych /brak elementu nielegalności po stronie cudzoziemca, który skądinąd odpowiada warunkom do oficjalnego wjazdu/. W odniesieniu do sytuacji wskazanych w art. 19 pkt 5 ustawy o NSA występują wypadki, gdy cudzoziemiec przebywa na terenie Polski i takie, kiedy na tym terytorium nie przebywa. W odniesieniu do pierwszej grupy jest to przebywanie legalne albo nielegalne. Jedynie sytuacji pierwszej grupy dotyczy wyłączenie kognicji NSA, jeśli cudzoziemiec przebywa w Polsce nielegalnie. Natomiast uznanie, iż art. 19 pkt 5 wyłącza właściwość kontrolną NSA wówczas, gdy cudzoziemiec w ogóle nie znajduje się na terenie Polski byłoby zakazaną, rozszerzającą interpretację wyjątkowego przepisu ograniczającego konstytucyjne prawo do sądu.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Valery P. na postanowienie Komendanta Straży Granicznej z dnia 3 kwietnia 2000 r. (...) w przedmiocie przywrócenia terminu do wniesienia odwołania - oddala skargę.
Valery P., obywatel Białorusi, zaskarżył postanowienie Komendanta Głównego Straży Granicznej z 3 kwietnia 2000 r. (...) dotyczące odmowy przywrócenia terminu odwołania od decyzji Komendanta GPK SG w K.-B. (...) z 4 stycznia 2000 r. odmawiającej Skarżącemu wjazdu na terytorium Polski.
W dniu 4 stycznia 2000 r. Skarżącemu odmówiono wjazdu do Polski z uwagi na to, że jego nazwisko figuruje w wykazie cudzoziemców niepożądanych. Odwołanie w tej sprawie wniesiono w dniu 19 lutego 2000 r., a więc po upływie terminu na to wyznaczonego. Okoliczności wpisu do rejestru osób niepożądanych są związane z innymi decyzjami dotyczącymi Skarżącego, i będącymi przedmiotem zawisłej w NSA sprawy V SA 352/00.
Przyczyną uchybienia terminowi była, jak podano w skardze, dezorientacja Skarżącego i nieświadomość wynikająca z trudności językowych, a także choroba Skarżącego. Skarżący podał, że dowiedział się o możliwości odwołania dopiero 4 lutego 2000 r., od swego obrońcy w sprawie karnie, związanej z przerobieniem daty na stemplu kontroli granicznej, w czasie podróży w 4 października 2000 r. do Polski, co stało się przyczyną umieszczenia w wykazie osób niepożądanych i - w konsekwencji kolejnych odmów wpuszczenia go do Polski.
W zaskarżonym postanowieniu umieszczono informację, iż Skarżący "dla uwiarygodnienia problemów zdrowotnych do pisma załączył zaświadczenie lekarskie stwierdzające niezdolność do pracy w dniach 20 lutego - 16 lutego 2000 r." /tak w oryginale postanowienia; z odwołania wynika, że chodzi o datę 10-16 luty/. W aktach sprawy brak jest jednak tych dokumentów oraz ich omówienia.
W zaskarżonym postanowieniu powołano się także na odręczne pokwitowania przez Skarżącego otrzymania decyzji z 4 stycznia 2000 r. (...).
W odpowiedzi na skargę wniesiono o jej odrzucenia, z uwagi na okoliczność, że w dacie wniesienia skargi Skarżący nie przebywa na terytorium Polski, co zdaniem organu administracji - wypełnia dyspozycję art. 19 pkt 5 ustawy o NSA.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył co następuje. Skarga nie jest uzasadniona.
Na wstępie, jako najdalej idący wymaga jednak omówienia zarzut podniesiony w odpowiedzi na skargę, iż niniejsza sprawa nie jest objęta kognicją NSA, z racji tego, że Skarżący znajduje się poza polskim terytorium, zaś w sprawach dotyczących zezwoleń na przekroczenie granicy /jedna z kategorii spraw objętych art. 19 pkt 5 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym - Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ wymagane jest "legalne przebywanie cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej".
Przepis art. 19 pkt 5 ustawy o NSA ten jest skonstruowany w ten sposób, iż wymienia najpierw sześć kategorii spraw dotyczących cudzoziemców, gdzie wyłącza się kontrolę NSA, a następnie ogranicza to wyłącznie, obejmując nim tylko cudzoziemców przebywających w Polsce nielegalnie. Przepis ograniczający drogę do sądu /prawo do sądu/ jako wkraczający w sferę praw jednostki chronioną konstytucyjne /art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2/ nie może podlegać wykładni rozszerzającej. Dotyczy to wszelkich przesłanek, których spełnienia wymaga art. 19 pkt 5 ustawy o NSA. Nie można rozumieć art. 19 pkt 5 ustawy o NSA, jakoby dotyczył on cudzoziemca, który np. kiedykolwiek przebywał w Polsce nielegalnie /brak bowiem wówczas związku czasowego ze sprawą której dotyczy spór/ albo który - tak jak Skarżący - chce dopiero wjechać do Polski, nie znajdując się na jej terenie. Wtedy bowiem brak po jego stronie przesłanki "nielegalnego przebywania na terytorium Polski", i to zarówno z przyczyn faktycznych /cudzoziemiec nie wjechał jeszcze do Polski/, jak i prawnych /brak elementu nielegalności po stronie cudzoziemca, który skądinąd odpowiada warunkom do oficjalnego wjazdu/. W odniesieniu do sytuacji wskazanych w art. 19 pkt 5 ustawy o NSA występują wypadki, gdy cudzoziemiec przebywa na terenie Polski i takie, kiedy na tym terytorium nie przebywa. W odniesieniu do pierwszej grupy jest to przebywanie legalne albo nielegalne. I tylko tych wypadków pierwszej grupy dotyczy wyłączenie kognicji NSA, jeśli cudzoziemiec przebywa w Polsce nielegalnie. Natomiast uznanie, iż art. 19 pkt 5 wyłącza właściwość kontrolną NSA wówczas, gdy cudzoziemiec w ogóle nie znajduje się na terenie Polski byłoby zakazaną, rozszerzającą interpretację wyjątkowego przepisu ograniczającego konstytucyjne prawo do sąd Z tej przyczyny zarzut Komendanta Głównego Straży Granicznej, kwestionujący dopuszczalność w niniejszej sprawie drogi sądowoadministracyjnej nie jest uzasadniony.
Kwestią podstawową w sprawie jest ocena, czy uchybienie terminowi do wniesienia odwołania nastąpiło z przyczyn, które, w świetle art. 58 par. 1 Kpa. Skarżący musi zatem uprawdopodobnić, że uchybienie to wystąpiło bez jego winy.
Skarżący podaje, iż dowiedział się o możliwości wniesienia odwołania w dniu 4 lutego 2000 r. Jest to zarzut nie prawdopodobny, skoro Skarżący własnoręcznie pokwitował odbiór decyzji wraz z pouczeniem. Skarżący mieszka na pograniczu i często podróżuje do Polski - jest mało prawdopodobne, by nie mógł się zapoznać z treścią pouczenia, pod którym widnieje jego podpis. Jest zaś niewiarygodne, z uwagi na fakt podpisania odbioru decyzji przez Skarżącego, jakoby pierwszym źródłem informacji o możliwości odwołania była rozmowa z obrońcą w dniu 4 lutego 2000 r.
Skarżący powołuje się /w odwołaniu złożonym wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu dnia 19 lutego/ na chorobę w okresie 10 -16 luty. Jednakże termin odwołania minął 18 stycznia 2000 r. a więc przed momentem wystąpienia ewentualnej choroby.
W tej sytuacji, na podstawie art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ należało skargę oddalić.