Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA Urszula Raczkiewicz po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2005 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej zażalenia J. K. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 31 stycznia 2005 r. sygn. akt III SA/GI 765/04 o odmowie przyznania prawa pomocy w sprawie ze skargi na decyzje Dyrektora Izby Celnej w Katowicach z dnia 4 czerwca 2004 r. Nr [...] w przedmiocie uznania zgłoszenia celnego za nieprawidłowe, określenia kwoty wynikającej z długu celnego oraz kwoty podatku od towarów i usług p o s t a n a w i a: - oddalić zażalenie- U Z A S A D N I E N I E Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach postanowieniem z dnia 31 stycznia 2005 r. odmówił przyznania prawa pomocy J. K.. Wymieniona prowadziła działalność gospodarczą pod firmą- Hurtownia Artykułów Zoologicznych "[...]" w Rybniku przy ul. [...]. We wniosku o przyznanie prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych i uzupełniającym ten wniosek piśmie z dn. 04. 11. 02 , skarżąca podała, że obecnie działalności tej już nie prowadzi, jest zatrudniona na stanowisku wiceprezesa spółki z o.o. "[...]" siedzibą w Rybniku przy ul. [...] z wynagrodzeniem 1200 zł miesięcznie, z którego komornik zajął kwotę 121 zł miesięcznie. Posiada na wyłącznym utrzymaniu dziecko, na którego utrzymanie nie łoży ojciec. Z mężem nie prowadzi wspólnego gospodarstwa domowego i pozostaje w rozdzielności majątkowej. Nie posiada nieruchomości, zasobów pieniężnych, przedmiotów wartościowych. Z mieszkania korzysta na podstawie ustnej umowy użyczenia. Oświadczyła, że środki finansowe pozostające na rachunku firmy zostały w całości zajęte przez komornika. Sąd I instancji uznał oświadczenie skarżącej za niedostateczne do zwolnienia od kosztów sądowych stwierdzając, że skarżąca nie wykazała, że nie jest w stanie uiścić wpisu sądowego w kwocie 827 zł., bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Wskazał, że w procedurze planowania swoich przedsięwzięć każdy podmiot przewidując realizacje swoich praw przed sądem winien uwzględniać konieczność posiadania środków na prowadzenie procesu sądowego a planowanie wydatków bez uwzględnienia tej zasady jest naruszeniem równoważności w traktowaniu zobowiązań finansowych. Skarżąca wniósła do Naczelnego Sądu Administracyjnego zażalenie na to postanowienie zarzucając, że Sąd nie uwzględnił tego, że w wielu sprawach komornik dokonał zajęcia całości posiadanych przez nią środków, więc nie miała możliwości dokonać oszczędności na pokrycie wpisów sądowych. Z wynagrodzenia za prace wynoszącego 1200 zł. brutto nie jest w stanie uiścić wpisu sądowego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje: Stosownie do art. 246 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153 poz. 1270), dalej p.s.a. przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części następuje, gdy wnioskodawca wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Podkreślenia wymaga fakt, że udzielenie stronie prawa pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym jest formą jej dofinansowania z budżetu państwa i dlatego powinno się sprowadzać do przypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe. Instytucja ta ma charakter wyjątkowy i jest stosowana w przypadku osób charakteryzujących się trudną sytuacją materialną, które ze względu na okoliczności życiowe pozbawione są środków do życia bądź środki te są bardzo ograniczone. Ze wspomnianego przepisu art. 246 § 1 pkt 2 p.s.a. wynika, że ciężar udowodnienia braku możliwości pokrycia kosztów postępowania spoczywa na wnioskującym o przyznanie prawa pomocy. W związku z tym zgodnie z art. 252 § 1 p.s.a wniosek o przyznanie prawa pomocy powinien zawierać oświadczenie strony obejmujące dokładne dane o stanie rodzinnym, majątkowym i dochodach. W niniejszej sprawie Sąd I instancji uznał to oświadczenie za niewystarczające do rozpoznania wniosku o przyznanie prawa pomocy i wezwał skarżącą w szczególności do przedłożenia dokumentów obrazujących stan konta( rachunku oszczędnościowo rozliczeniowego). Skarżąca oświadczyła, że konto bankowe zostało zamknięte, lecz nie przedłożyła żadnego dokumentu na potwierdzenie tej okoliczności. Zauważyć także należy, że wprawdzie z treści oświadczenia strony, ze złożonych dokumentów z odpisu zeznania podatkowego za 2003 r. wynika, iż działalność gospodarcza przynosiła straty, lecz okoliczności te nie w pełni obrazują możliwości finansowe skarżącej. W piśmiennictwie podnosi się, iż "zasadność wniosku o przyznanie prawa pomocy powinna być rozpatrywana w dwóch aspektach - z uwzględnieniem z jednej strony wysokości obciążeń finansowych, jakie strona musi ponieść w konkretnym postępowaniu, z drugiej strony jej możliwości finansowych" (Prawo pomocy w ustawie z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Przegląd Sądowy nr 11-12/200 s.85) Skarżąca oświadczyła, że pozostaje w związku małżeńskim, ale posiada z małżonkiem rozdzielność majątkową oraz, że ojciec dziecka nie łoży na jego utrzymanie. Nie podał jednakże żadnych dodatkowych informacji, pozwalających wyjaśnić nietypową raczej sytuację, w której jako przedstawicielka ustawowa małoletniego dziecka nie podejmuje starań o zaspokojenie roszczeń alimentacyjnych. Uczestniczenie w kosztach utrzymania dziecka także przez jego ojca wpłynęłoby niewątpliwie na zmniejszenie obciążeń finansowych skarżącej. Wskazać należy także, że zgodnie z art. 23 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego małżonkowie są zobowiązani do wzajemnej pomocy i z tego obowiązku nie zwalnia pozostawanie w rozdzielności majątkowej. W orzecznictwie sądowym podkreśla się, że zapobiegliwości i przezorności w zakresie ewentualnego przewidzenia możliwości sporów sądowych i czynienia na ten cel oszczędności należy szczególnie wymagać od osób prowadzących działalność gospodarczą. Wszakże samodzielna działalność gospodarcza, prowadzona na własny rachunek wiąże się, ze swej istoty, z ryzykiem ponoszenia wszystkich związanych z nią konsekwencji, w tym kosztów - także sądowych. W świetle powyższego, należy podzielić stanowisko Sądu I instancji, iż wysokość wpisu sądowego określona w § 1 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 221, poz. 2193 z 2003r.) wynosząca 827 zł., w sytuacji materialnej w jakiej znajduje się skarżąca, a zwłaszcza przy uwzględnieniu jej możliwości finansowych nie uzasadnia wniosku o zwolnienie od jego uiszczenia i w tych warunkach nie stanowi dla skarżącej bariery w dostępie do sądu. Z tych względów i na podstawie art. 184 p.s.a. w związku z art. 197 § 2 p.s.a Sąd orzekł, jak w sentencji.
P O S T A N O W I E N I E
Dnia 11 maja 2005 r.
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie:
Sędzia NSA Urszula Raczkiewicz po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2005 r.
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej zażalenia J. K.
na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 31 stycznia 2005 r. sygn. akt III SA/GI 765/04 o odmowie przyznania prawa pomocy w sprawie ze skargi na decyzje Dyrektora Izby Celnej w Katowicach z dnia 4 czerwca 2004 r. Nr [...] w przedmiocie uznania zgłoszenia celnego za nieprawidłowe, określenia kwoty wynikającej z długu celnego oraz kwoty podatku od towarów i usług p o s t a n a w i a:
- oddalić zażalenie-
U Z A S A D N I E N I E
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach postanowieniem z dnia 31 stycznia 2005 r. odmówił przyznania prawa pomocy J. K.. Wymieniona prowadziła działalność gospodarczą pod firmą- Hurtownia Artykułów Zoologicznych "[...]" w Rybniku przy ul. [...]. We wniosku o przyznanie prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych i uzupełniającym ten wniosek piśmie z dn. 04. 11. 02 , skarżąca podała, że obecnie działalności tej już nie prowadzi, jest zatrudniona na stanowisku wiceprezesa spółki z o.o. "[...]" siedzibą w Rybniku przy ul. [...] z wynagrodzeniem 1200 zł miesięcznie, z którego komornik zajął kwotę 121 zł miesięcznie. Posiada na wyłącznym utrzymaniu dziecko, na którego utrzymanie nie łoży ojciec. Z mężem nie prowadzi wspólnego gospodarstwa domowego i pozostaje w rozdzielności majątkowej. Nie posiada nieruchomości, zasobów pieniężnych, przedmiotów wartościowych. Z mieszkania korzysta na podstawie ustnej umowy użyczenia. Oświadczyła, że środki finansowe pozostające na rachunku firmy zostały w całości zajęte przez komornika. Sąd I instancji uznał oświadczenie skarżącej za niedostateczne do zwolnienia od kosztów sądowych stwierdzając, że skarżąca nie wykazała, że nie jest w stanie uiścić wpisu sądowego w kwocie 827 zł., bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Wskazał, że w procedurze planowania swoich przedsięwzięć każdy podmiot przewidując realizacje swoich praw przed sądem winien uwzględniać konieczność posiadania środków na prowadzenie procesu sądowego a planowanie wydatków bez uwzględnienia tej zasady jest naruszeniem równoważności w traktowaniu zobowiązań finansowych.
Skarżąca wniósła do Naczelnego Sądu Administracyjnego zażalenie na to postanowienie zarzucając, że Sąd nie uwzględnił tego, że w wielu sprawach komornik dokonał zajęcia całości posiadanych przez nią środków, więc nie miała możliwości dokonać oszczędności na pokrycie wpisów sądowych. Z wynagrodzenia za prace wynoszącego 1200 zł. brutto nie jest w stanie uiścić wpisu sądowego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Stosownie do art. 246 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153 poz. 1270), dalej p.s.a. przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części następuje, gdy wnioskodawca wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Podkreślenia wymaga fakt, że udzielenie stronie prawa pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym jest formą jej dofinansowania z budżetu państwa i dlatego powinno się sprowadzać do przypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe. Instytucja ta ma charakter wyjątkowy i jest stosowana w przypadku osób charakteryzujących się trudną sytuacją materialną, które ze względu na okoliczności życiowe pozbawione są środków do życia bądź środki te są bardzo ograniczone. Ze wspomnianego przepisu art. 246 § 1 pkt 2 p.s.a. wynika, że ciężar udowodnienia braku możliwości pokrycia kosztów postępowania spoczywa na wnioskującym o przyznanie prawa pomocy. W związku z tym zgodnie z art. 252 § 1 p.s.a wniosek o przyznanie prawa pomocy powinien zawierać oświadczenie strony obejmujące dokładne dane o stanie rodzinnym, majątkowym i dochodach. W niniejszej sprawie Sąd I instancji uznał to oświadczenie za niewystarczające do rozpoznania wniosku o przyznanie prawa pomocy i wezwał skarżącą w szczególności do przedłożenia dokumentów obrazujących stan konta( rachunku oszczędnościowo rozliczeniowego). Skarżąca oświadczyła, że konto bankowe zostało zamknięte, lecz nie przedłożyła żadnego dokumentu na potwierdzenie tej okoliczności. Zauważyć także należy, że wprawdzie z treści oświadczenia strony, ze złożonych dokumentów z odpisu zeznania podatkowego za 2003 r. wynika, iż działalność gospodarcza przynosiła straty, lecz okoliczności te nie w pełni obrazują możliwości finansowe skarżącej. W piśmiennictwie podnosi się, iż "zasadność wniosku o przyznanie prawa pomocy powinna być rozpatrywana w dwóch aspektach - z uwzględnieniem z jednej strony wysokości obciążeń finansowych, jakie strona musi ponieść w konkretnym postępowaniu, z drugiej strony jej możliwości finansowych" (Prawo pomocy w ustawie z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Przegląd Sądowy nr 11-12/200 s.85) Skarżąca oświadczyła, że pozostaje w związku małżeńskim, ale posiada z małżonkiem rozdzielność majątkową oraz, że ojciec dziecka nie łoży na jego utrzymanie. Nie podał jednakże żadnych dodatkowych informacji, pozwalających wyjaśnić nietypową raczej sytuację, w której jako przedstawicielka ustawowa małoletniego dziecka nie podejmuje starań o zaspokojenie roszczeń alimentacyjnych. Uczestniczenie w kosztach utrzymania dziecka także przez jego ojca wpłynęłoby niewątpliwie na zmniejszenie obciążeń finansowych skarżącej. Wskazać należy także, że zgodnie z art. 23 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego małżonkowie są zobowiązani do wzajemnej pomocy i z tego obowiązku nie zwalnia pozostawanie w rozdzielności majątkowej.
W orzecznictwie sądowym podkreśla się, że zapobiegliwości i przezorności w zakresie ewentualnego przewidzenia możliwości sporów sądowych i czynienia na ten cel oszczędności należy szczególnie wymagać od osób prowadzących działalność gospodarczą. Wszakże samodzielna działalność gospodarcza, prowadzona na własny rachunek wiąże się, ze swej istoty, z ryzykiem ponoszenia wszystkich związanych z nią konsekwencji, w tym kosztów - także sądowych.
W świetle powyższego, należy podzielić stanowisko Sądu I instancji, iż wysokość wpisu sądowego określona w § 1 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 221, poz. 2193 z 2003r.) wynosząca 827 zł., w sytuacji materialnej w jakiej znajduje się skarżąca, a zwłaszcza przy uwzględnieniu jej możliwości finansowych nie uzasadnia wniosku o zwolnienie od jego uiszczenia i w tych warunkach nie stanowi dla skarżącej bariery w dostępie do sądu.
Z tych względów i na podstawie art. 184 p.s.a. w związku z art. 197 § 2 p.s.a Sąd orzekł, jak w sentencji.