Naczelny Sąd Administracyjny nie jest "sądem, który ostatnio orzekał w sprawie" w rozumieniu art. 275 zd. 2 P.p.s.a., jeżeli odrzucił skargę kasacyjną od postanowienia wojewódzkiego sądu administracyjnego, zaskarżonego następnie skargą o wznowienie postępowania, opartą na podstawie przewidzianej w art. 273 § 1 pkt 1 P.p.s.a.
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Maria Wiśniewska, , , po rozpoznaniu w dniu 12 listopada 2008 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi R. M. o wznowienie postępowania sądowego zakończonego postanowieniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 5 lutego 2007 r., sygn. akt II SA/Gl 84/07 w sprawie ze skargi R. M. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w C. z dnia [...], nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji w sprawie podziału lokalu zamiennego w zamian za wywłaszczoną nieruchomość postanawia: przekazać skargę o wznowienie postępowania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Gliwicach
Postanowieniem z dnia 5 lutego 2007 r., sygn. akt II SA/Gl 84/07, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach odrzucił skargę R. M. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w C. z dnia [...], nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji w sprawie podziału lokalu zamiennego w zamian za wywłaszczoną nieruchomość, z uwagi na wniesienie jej z uchybieniem terminu.
Skargę kasacyjną od powyższego postanowienia, Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem z dnia 19 września 2007 r., sygn. akt I OSK 1232/07, odrzucił na podstawie art. 180 w zw. z art. 178 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.; zwanej dalej P.p.s.a.).
Pismem z dnia 15 listopada 2007 r. R. M. wniósł, osobiście sporządzoną, skargę o wznowienie postępowania zakończonego postanowieniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 5 lutego 2007 r. W skardze tej powołał się na nieważność postępowania ze względu na pozbawienie go możności działania (art. 271 pkt 2 P.p.s.a.) oraz na okoliczność, że zaskarżone postanowienie zostało oparte na dokumencie przerobionym (art. 273 § 1 pkt 1 P.p.s.a.).
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach postanowieniem z dnia 9 czerwca 2008 r., sygn. akt II SA/Gl 961/07, stwierdził swoją niewłaściwość i przekazał sprawę ze skargi o wznowienie postępowania Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu. W uzasadnieniu postanowienia Sąd pierwszej instancji wskazał jako podstawę przekazania tej skargi przepis art. 275 P.p.s.a., stanowiącego, że do wznowienia postępowania z przyczyn nieważności właściwy jest sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, a jeśli zaskarżono orzeczenia obu instancji, właściwy jest Naczelny Sąd Administracyjny, natomiast do wznowienia postępowania na innej podstawie właściwy jest sąd, który ostatnio orzekał w sprawie. Sąd ten uznał, że wobec wskazania przez skarżącego jako podstaw wznowienia postępowania zarówno przesłanek wynikających z art. 271 pkt 2, jak i z art. 273 § 1 pkt 1 P.p.s.a., do rozpoznania przedmiotowej skargi o wznowienie postępowania właściwy jest Naczelny Sąd Administracyjny, skoro ostatnio orzekał w sprawie.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 275 P.p.s.a., do wznowienia postępowania z przyczyn nieważności właściwy jest sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, a jeżeli zaskarżono orzeczenia sądów obu instancji, właściwy jest Naczelny Sąd Administracyjny. Do wznowienia postępowania na innej podstawie właściwy jest sąd, który ostatnio orzekał w sprawie. Określona w powyższym artykule właściwość sądu do wznowienia postępowania jest właściwością wyłączną i zależną jedynie od podstawy wznowienia. Chociaż właściwość ta związana jest tylko przyczynami wznowienia, to nie bez znaczenia jest tu także wydanie przez określony sąd orzeczenia zaskarżonego skargą o wznowienie postępowania. Jeżeli podstawą skargi jest nieważność postępowania właściwy do jej rozpoznania jest sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, w wypadku jednak zaskarżenia orzeczeń sądów obu instancji, właściwy jest Naczelny Sąd Administracyjny. Skarżący powołując się w swojej skardze między innymi na nieważność postępowania odniósł tę nieważność wyłącznie do postępowania przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Gliwicach, a zatem do postępowania przed sądem pierwszej instancji. W tym zakresie właściwość sądu do ewentualnego wznowienia postępowania nie budzi wątpliwości. Sądem właściwym do rozpoznania skargi jest Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach. Skarżący jednakże powołał się w skardze także na przyczynę restytucyjną przewidzianą w art. 273 § 1 pkt 1 P.p.s.a. (oparcie zaskarżonego orzeczenia na dokumencie przerobionym). Wobec kumulacji przyczyn wznowienia postępowania istnieje potrzeba rozważenia właściwości sądu również z punktu widzenia przyczyny restytucyjnej. Wymaga zatem wyjaśnienia reguła określona w art. 275 zd. 2 P.p.s.a., w myśl której, do wznowienia postępowania na innej podstawie właściwy jest sąd, który ostatnio orzekał w sprawie.
W związku z przytoczoną formułą należy zwrócić uwagę na zwrot "sąd, który ostatnio orzekał w sprawie". Rozważenia wymaga tym samym kwestia, czy sądem ostatnio orzekającym w sprawie jest także Naczelny Sąd Administracyjny tylko z tego powodu, że wydał postanowienie o odrzuceniu skargi kasacyjnej jako niedopuszczalnej, a zatem postanowienie o charakterze ściśle procesowym (formalnym).
Naczelny Sąd Administracyjny wydając na podstawie art. 180 w zw. z art. 178 P.p.s.a. tego rodzaju postanowienie, nie rozstrzyga o trafności zaskarżonego skargą kasacyjną wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie, lecz ogranicza się jedynie do oceny dopuszczalności tej skargi. Uznając, że skarga kasacyjna podlegała odrzuceniu przez wojewódzki sąd administracyjny, skargę tę odrzuca. Orzekając o odrzuceniu skargi kasacyjnej ze względu na jej niedopuszczalność, wyręcza niejako wojewódzki sąd administracyjny, skoro, zgodnie z art. 178 P.p.s.a., orzeczenie w tym przedmiocie w pierwszej kolejności powinien wydać ten właśnie sąd. Jest oczywiste, że w tak ukształtowanej sytuacji procesowej nie sposób przyjąć, iż Naczelny Sąd Administracyjny był "sądem, który ostatnio orzekał w sprawie" w rozumieniu art. 275 zd. 2 P.p.s.a.
Z tych względów na podstawie art. 276 w zw. z art. 59 § 1 i 2 P.p.s.a. należało orzec, jak w sentencji.