Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Maria Wiśniewska (spr.) Sędziowie: sędzia NSA Anna Lech sędzia del. WSA Stanisław Marek Pietras Protokolant Iwona Ścieszka po rozpoznaniu w dniu 1 kwietnia 2010 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej wniosku Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Nowym Sączu o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego między Samorządowym Kolegium Odwoławczym w Nowym Sączu a Wojewodą Małopolskim w przedmiocie wskazania organu właściwego do rozpoznania wniosku S. D. o stwierdzenie nieważności orzeczenia Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Gorlicach z dnia [...] lipca 1954 r. nr [...] w części dotyczącej przejęcia przez Skarb Państwa nieruchomości położonej we wsi K., powiat gorlicki, stanowiącej - w dacie przejęcia - własność A. D. postanawia: wskazać Wojewodę Małopolskiego jako organ właściwy do rozpoznania wniosku.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Nowym Sączu wnioskiem z dnia 9 października 2009 r. zwróciło się do Naczelnego Sądu Administracyjnego o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego pomiędzy nim a Wojewodą Małopolskim w przedmiocie wskazania organu właściwego do rozpatrzenia podania S. D. (obecnie jego następców prawnych) o stwierdzenie nieważności orzeczenia Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Gorlicach z dnia [...] lipca 1954 r. w części dotyczącej przejęcia przez Skarb Państwa nieruchomości położonej we wsi K., powiat gorlicki, stanowiącej - w dacie przejęcia - własność A. D.
W uzasadnieniu wniosku stwierdzono, że Wojewoda Małopolski przekazał Samorządowemu Kolegium Odwoławczemu w Nowym Sączu wniosek S. D. o stwierdzenie nieważności decyzji, jednocześnie podnosząc, iż w przedmiotowej sprawie nieruchomość ziemska przejęta została w oparciu o przepisy dekretu z dnia 5 września 1947 r. o przejściu na własność Państwa mienia pozostałego po osobach przesiedlonych do ZSRR (Dz.U. Nr 59, poz. 318) oraz dekretu z dnia 27 lipca 1949 r. o przejęciu na własność Państwa niepozostających w faktycznym władaniu nieruchomości ziemskich położonych w niektórych powiatach województwa białostockiego, lubelskiego, rzeszowskiego i krakowskiego (Dz.U. Nr 46, poz. 339), który utracił moc z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz.U. Nr 27, poz. 250), na podstawie art. 18 ust. 1 pkt 4 tej ustawy.
Następnie ustawa ta została uchylona ustawą z dnia 26 marca 1982 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz o uchyleniu ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz.U. Nr 11, poz. 81), w której nie było żadnego odniesienia do decyzji wydawanych na podstawie ww. aktów normatywnych. Z powyższego wynika, że z dniem 4 listopada 1971 r. przestała istnieć podstawa prawna do przejścia lub przejęcia na własność Państwa nieruchomości w trybie powołanych dekretów.
Jak wskazało Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Nowym Sączu, dotychczasowa praktyka orzecznicza sądów administracyjnych wskazywała na samorządowe kolegia odwoławcze jako organy właściwe do rozpatrywania wniosków o stwierdzenie nieważności orzeczeń wydanych w trybie przepisów powyższych dekretów. Jednakże orzecznictwo w tym zakresie ulegało zmianie najpierw poprzez przyjęcie, że organem właściwym jest Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, następnie poprzez wskazanie wojewody jako organu właściwego do rozpoznania takich spraw. To ostatnie stanowisko znalazło potwierdzenie w postanowieniu Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 maja 2009 r., sygn. akt I OW 28/09. W uzasadnieniu tego postanowienia Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że jeżeli nie istnieje w prawie materialnym kategoria spraw dotyczących przymusowego, nieodpłatnego przejmowania przez Państwo opuszczonych gospodarstw rolnych i nie istnieją już naczelnicy miast i gmin, a ustawodawca w regulacjach dotyczących reformy administracyjnej przeprowadzonych w 1998 r. nie określił organów właściwych do weryfikowania decyzji ostatecznych wydanych w nieistniejących już rodzajach spraw z zakresu administracji rządowej, to nie można domniemywać właściwości organów gminy, skoro nie została ona wprost ustalona przepisami prawa, a jest oczywiste, że sprawy dotyczące przejmowania nieruchomości rolnych na własność Państwa nie należały i nie należą do zadań własnych gminy. Podkreślono bowiem w powołanym orzeczeniu, że na podstawie dekretów i ustaw nieruchomości rolne przejmowane były na rzecz Państwa i stawały się jego własnością, jednakże nie stanowiły one własności komunalnej i nie wchodziły do gminnego zasobu nieruchomości. W związku z powyższym błędny jest pogląd, że organem wyższego stopnia właściwym do prowadzenia postępowań weryfikacyjnych jest na podstawie art. 17 K.p.a. samorządowe kolegium odwoławcze, jako organ wyższego stopnia w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego. Zasada, że samorządowe kolegia odwoławcze są organem wyższego stopnia także w sprawach decyzji z zakresu administracji rządowej, wprowadzona została dopiero z dniem 1 stycznia 1999 r. W dacie tej nie istniał omawiany rodzaj spraw, które dopóki istniały były sprawami z zakresu administracji rządowej i organy tej administracji były organami wyższego stopnia w tych sprawach. Nie można zatem mówić o domniemaniu kompetencji samorządowych kolegiów odwoławczych w tych sprawach z zakresu administracji rządowej na podstawie art. 17 pkt 1 K.p.a., jako organów wyższego stopnia w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego.