Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Jan Kacprzak (spr.) Sędzia NSA Marek Stojanowski Sędzia WSA del. do NSA Maria Werpachowska Protokolant Kamil Wertyński po rozpoznaniu w dniu 22 grudnia 2008 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej wniosku Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Sieradzu o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego między Samorządowym Kolegium Odwoławczym w Sieradzu a Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi w przedmiocie wskazania organu właściwego do rozpoznania wniosku I. S. o stwierdzenie nieważności decyzji Naczelnika Gminy S. z dnia [...] października 1980 r. nr [...] orzekającej o przejęciu na własność Państwa udziału B. Ł. w wysokości - części we współwłasności gospodarstwa rolnego położonego we wsi B. gm. S. o pow. [...] ha, oznaczonej w ewidencji gruntów działkami nr [...], [...], [...] i [...] w zamian za świadczenia emerytalne postanawia: wskazać Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi jako organ właściwy do rozpoznania sprawy.
Pismem z dnia 11 sierpnia 2008 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Sieradzu złożyło do Naczelnego Sądu Administracyjnego wniosek o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego między Samorządowym Kolegium Odwoławczym w Sieradzu, a Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi poprzez wskazanie organu właściwego do rozpatrzenia wniosku I. S. o stwierdzenie nieważności decyzji Naczelnika Gminy S. z dnia [...] października 1980 r. nr [...] orzekającej o przejęciu na własność Państwa udziału B. Ł. w wysokości - części we współwłasności gospodarstwa rolnego położonego we wsi B. gm. S. o pow. [...] ha, oznaczonej w ewidencji gruntów działkami nr [...], [...],[...] i [...] w zamian za świadczenia emerytalne.
W uzasadnieniu tego wniosku Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Sieradzu wskazało na Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi jako organ zobowiązany do orzekania w sprawie w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji o przekazaniu gospodarstwa rolnego Państwu wydanej na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz.U. Nr 32, poz. 140). Właściwość rzeczową organu do stwierdzenia nieważności należy ocenić według przepisów prawa materialnego, które stanowiły podstawę ustalenia właściwości organu przy wydaniu weryfikowanych decyzji. W przypadku zmian w strukturze administracji publicznej ustala się najpierw organ, na który przeszła właściwość w danych sprawach, a dopiero potem określa się organ wyższego stopnia. Decyzja, której stwierdzenia nieważności domaga się I. S. (spadkobierczyni po B. Ł.) została wydana na podstawie art. 45 i art. 52 ust. 2 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin. W myśl art. 52 ust. 2 tej ustawy, przekazanie gospodarstwa rolnego Państwu następowało w drodze decyzji naczelnika gminy, jako organu administracji stopnia podstawowego. W przedmiotowej sprawie kwestionowaną decyzję z dnia [...] października 1980 r. wydał Naczelnik Gminy S. Ustawa z dnia 27 października 1977 r. przestała obowiązywać od dnia 1 stycznia 1983 r. w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz.U. z 1989 r. Nr 24, poz.133 ze zm.). Zgodnie z art. 59 ust. 3 tej ustawy przekazanie gospodarstwa rolnego Państwu również następowało na podstawie decyzji terenowego organu administracji państwowej stopnia podstawowego. Organy te przestały istnieć z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 32, poz. 191 ze zm.) i ich kompetencje przejęły organy gmin oraz organy administracji rządowej. Stosownie do art. 5 pkt 19 lit. b) ustawy z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 34, poz. 198), sprawy dotyczące wydawania decyzji o przejęciu gospodarstwa rolnego przez Państwo na wniosek rolnika (art. 59 ust. 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r.) przeszły do właściwości administracji rządowej. Natomiast sama ustawa z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin straciła moc z dniem 1 stycznia 1991 r. na podstawie art. 122 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25). Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników, w art. 58 ust. 2 w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 20 czerwca 1992 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. Nr 58, poz. 280) stanowiła, że przejęcie nieruchomości na rzecz Państwa i ustalenie odpłatności następuje w drodze decyzji Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, obecnie Agencji Nieruchomości Rolnych (art. 12 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego - Dz.U. Nr 64, poz. 592).