Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Ewa Dzbeńska po rozpoznaniu w dniu 5 listopada 2009 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia K. F. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 9 września 2009 r., sygn. akt II SA/Kr 389/09 oddalające wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym - zwolnienia od kosztów sądowych w sprawie ze skargi K. F. na decyzję Wojewody Małopolskiego z dnia [...] stycznia 2009 r., nr [...] w przedmiocie odmowy zwrotu wywłaszczonej nieruchomości postanawia: 1) uchylić zaskarżone postanowienie; 2) przyznać skarżącej K. F. prawo pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie postanowieniem z dnia 9 września 2009 r., sygn. akt II SA/Kr 389/09 oddalił wniosek K. F. o przyznanie prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych, w sprawie z jej skargi na decyzję Wojewody Małopolskiego z dnia [...] stycznia 2009 r., nr [...] w przedmiocie odmowy zwrotu wywłaszczonej nieruchomości.
W uzasadnieniu wskazano, że skarżąca złożyła prawidłowo wypełniony wniosek o przyznanie prawa pomocy, jednakże w ocenie Sądu I instancji, wniosek ten zawierał nieprawdziwe dane co do dochodów skarżącej, sytuacji rodzinnej w zakresie osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym i łożących na wspólne utrzymanie. Deklarowane wydatki w sposób znaczący przewyższają deklarowane dochody skarżącej. Sam czynsz za mieszkanie jest prawie równy jej zadeklarowanym dochodom netto, co w połączeniu z pozostałymi stałymi wydatkami na media i leki oraz koniecznością ponoszenia innych, nieuwzględnionych w deklaracji kosztów związanych, choćby z zakupem żywności, skutkuje negatywną oceną sądu co do prawdziwości oświadczeń.
Odnosząc się do zarzutów skarżącej, iż sytuacja materialna zmusza ją do korzystania z pomocy rodziny, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie stwierdził, że zarzuty te pozostają w sferze gołosłownych, niczym nie popartych twierdzeń, nie są udowodnione oraz pozostają w sprzeczności z wcześniejszym oświadczeniem skarżącej dotyczącym jej dochodów. Skoro bowiem skarżąca uzyskiwałaby pomoc finansową od rodziny dochód ten powinna wskazać we wniosku o udzielenie prawa pomocy.
W dniu 1 października 2009 r. K. F. wniosła zażalenie na powyższe postanowienie, wnosząc o jego zmianę poprzez zwolnienie od kosztów sądowych w całości.
W uzasadnieniu skarżąca podniosła, że przedstawiła w sposób prawidłowy swoje dochody oraz sytuację materialną. Wydając zaskarżone postanowienie Sąd wykazał się natomiast bezwzględnością i orzekał w oderwaniu od rzeczywistości. Wobec tego, iż wydatki przekraczają jej dochody, skarżąca posiada zadłużenie czynszowe, natomiast pomoc rodziny sprowadza się do świadczenia w naturze w postaci zakupów żywności, przekazywania ubrań, wydawania posiłków. Nie są to, jak wskazuje Sąd I instancji, darowizny w znacznej wysokości.
Przy tak rygorystycznym podejściu Sądu do oświadczeń składanych pod groźbą odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań instytucja zwolnienia od kosztów staje się iluzoryczna, a odmowa zwolnienia zamyka skarżącej drogę do sądu.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje: zażalenie jest zasadne.
Zgodnie z art. 246 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), zwanej dalej P.p.s.a. przyznanie osobie fizycznej prawa pomocy w zakresie częściowym następuje, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
Należy podkreślić, iż instytucja prawa pomocy ma na celu umożliwienie dochodzenia swoich praw przed sądem osobom o niskich dochodach lub całkowicie tych dochodów pozbawionych, które z uwagi na swą sytuację materialną nie są w stanie pokryć kosztów związanych z postępowaniem sądowym. Strona wnosząc o zwolnienie z tego obowiązku ma uprawdopodobnić w sposób wiarygodny i rzetelny, że zachodzą przesłanki do uwzględnienia wniosku. Zwrócić należy jednak uwagę, że nakładając na stronę obowiązek wykazania okoliczności uzasadniających przyznanie jej prawa pomocy ustawodawca nie obciążył jej obowiązkiem ich udowodnienia, a jedynie uprawdopodobnienia.