Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Joanna Runge - Lissowska po rozpoznaniu w dniu 13 stycznia 2011 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażaleń T.P. i Z.P. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 26 listopada 2010 r. sygn. akt I SA/Wa 1519/10 o przyznaniu prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych oraz o odmowie przyznania prawa pomocy w zakresie ustanowienia radcy prawnego w sprawie ze skargi T.P. i Z.P. na decyzję Ministra Infrastruktury z dnia [...] maja 2010 r. nr [...] w przedmiocie wywłaszczenia nieruchomości oraz ustalenia odszkodowania postanawia: uchylić pkt. 2 zaskarżonego postanowienia i przyznać skarżącym prawo pomocy w zakresie ustanowienia radcy prawnego z urzędu
Zaskarżonym postanowieniem Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie przyznał T. i Z.P. prawo pomocy w zakresie zwolnienia ich od obowiązku ponoszenia kosztów sadowych, jednocześnie odmawiając ustanowienia radcy prawnego z urzędu. W uzasadnieniu Sąd stwierdził, iż skarżący, osiągający wspólny dochód w kwocie 2045 zł miesięcznie, wykazali, że nie są w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, co pozwala na przyznanie im prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów postępowania. Jednocześnie zdaniem Sądu nie zachodziły przesłanki do ustanowienia dla skarżących pełnomocnika z urzędu, bowiem osiągają oni stały miesięczny dochód, a nadto są właścicielami nieruchomości, co - w ocenie Sądu - eliminuje możliwość przyznania stronie prawa pomocy w zakresie całkowitym.
Zażalenia na powyższe postanowienie wnieśli T. i Z.P., zaskarżając je w pkt. 2 dotyczącym odmowy ustanowienia dla skarżących radcy prawnego z urzędu, domagając się zmiany orzeczenia w tym zakresie i ustanowienia pełnomocnika. W jednobrzmiących uzasadnieniach żalący się podnieśli nie są w stanie ponieść kosztów ustanowienia pełnomocnika z wyboru. Są oni osobami starszymi, dla których trudnością jest stawienie się w Warszawie, a odmowa udzielenia im pomocy profesjonalnego pełnomocnika w sposób znaczący utrudni im załatwienie tej niezwykle ważnej dla nich sprawy.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje: zażalenie zasługuje na uwzględnienie.
Zgodnie z art. 246 § 1 pkt 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) przyznanie prawa do pomocy osobie fizycznej w zakresie całkowitym następuje gdy wykaże ona, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania.
W niniejszej sprawie T.P. i Z.P. oświadczyli, iż ich jedynym źródłem utrzymania są świadczenia emerytalne. Łączna kwota tych świadczeń wynosi około 2045 zł miesięcznie, zatem na jedną osobę przypada dochód w wysokości około 1022 zł. Skarżący podkreślili, iż osiągane dochody przeznaczone są na zakup lekarstw i żywności, zaś po dokonaniu niezbędnych opłat związanych z utrzymaniem nie pozostaje im do dyspozycji wystarczająca kwota, którą mógłby przeznaczyć na pokrycie kosztów ustanowienia pełnomocnika z urzędu. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, iż sytuacja materialna skarżących przemawia jedynie za przyznaniem mu prawa pomocy w zakresie częściowym i zwolnił strony od kosztów sądowych, nie zachodzą zaś przesłanki dla przyznania im prawa pomocy w pozostałym zakresie, obejmującym ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Ze stanowiskiem takim nie można się zgodzić.
Zauważyć należy, iż instytucja zwolnienia od kosztów ma charakter wyjątkowy i jest stosowana wobec osób o bardzo trudnej sytuacji materialnej, czyli takich, które ze względu na okoliczności życiowe pozbawione są jakichkolwiek środków do życia, lub środki te są tak bardzo ograniczone, iż wystarczają jedynie na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych. Skarżący wprawdzie uzyskują stały, miesięczny dochód z tytułu świadczenia emerytalnego, jednakże z uwagi na jego wysokość stwierdzić należy, iż strony nie mogą zostać uznani za osoby, wobec których nie istnieje możliwość zastosowania zwolnienia od kosztów sądowych oraz ustanowienia pełnomocnika z urzędu. Szczególnie w świetle faktu, iż skarżący znaczną część swoich dochodów zmuszeni są przeznaczyć na zakup lekarstw niezbędnych dla utrzymania zdrowia i życia. Konieczność poniesienia przez wnioskodawców kosztów związanych z opłatami sądowymi oraz ustanowieniem pełnomocnika z urzędu wiązałaby się z ograniczeniem możliwości wykupienia wszystkich lekarstw, a także pozbawiłaby strony niezbędnych środków na utrzymanie. Niezasadnym było więc częściowe jedynie zwolnienie skarżących przez Sąd od ponoszenia kosztów związanych z postępowaniem w przedmiotowej sprawie i odmowa ustanowienia radcy prawnego z urzędu, zaś postanowienie wydane w tym zakresie, jako naruszające przepis art. 246 § 1 pkt 1 wskazanej ustawy podlega uchyleniu.
Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji, na podstawie art. 188 w zw. z art. 197 § 2 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.