Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Wiesław Morys po rozpoznaniu w dniu 8 września 2015 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia E. K. na zarządzenie Przewodniczącego Wydziału IV Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 18 czerwca 2015 r., sygn. akt IV SA/Wa 1588/15 o wezwaniu do uiszczenia wpisu w sprawie ze skargi E. K. na decyzję Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia [...] marca 2015 r., nr [...] w przedmiocie odszkodowania za nieruchomość postanawia: uchylić zaskarżone zarządzenie. 5
Pismem z dnia 4 maja 2015 r. E. K. wniosła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę na opisaną w sentencji decyzję Ministra Infrastruktury i Rozwoju. Wraz ze skargą uiszczony został wpis sądowy w kwocie 200 zł. Zarządzeniem z dnia 22 maja 2015 r. skarżąca została wezwana do uzupełnienia braków formalnych skargi poprzez wskazanie wartości przedmiotu zaskarżenia, tj. różnicy pomiędzy wysokością odszkodowania ustaloną w zaskarżonej decyzji, a wysokością odszkodowania jakiej się domaga. Pismem z dnia 15 czerwca 2015 r. E. K. poinformowała, iż wartość przedmiotu zaskarżenia w jej sprawie wynosi 40.000 zł. Z uwagi na powyższe Przewodniczący Wydziału IV Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie zarządzeniem z dnia 18 czerwca 2015 r. wezwał skarżącą do uzupełnienia wpisu sądowego od skargi o kwotę 1.000 zł, stosownie do § 1 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 221, poz. 2193 ze zm.).
Na powyższe zarządzenie skarżąca złożyła zażalenie, wnosząc o jego uchylenie w całości. Zarzuciła mu naruszenie art. 230 § 1 i 2 oraz art. 231 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), dalej P.p.s.a., przez ich błędną wykładnię i w efekcie wadliwe zastosowanie § 1 pkt 2 rozporządzenia w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi, zamiast zastosowania § 2 ust. 3 pkt 5 tego rozporządzenia, czego skutkiem było wydanie zaskarżonego zarządzenia. Skarżąca, powołując się na uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 maja 2010 r., sygn. akt I OPS 14/09, wskazała, iż powinna mieć ona zastosowanie w jej sprawie i w związku z tym wpis od skargi winien zostać ustalony w kwocie stałej 200 zł, a nie stosunkowej. W przeciwnym razie dochodzi bowiem do ograniczania wynikającego z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP prawa do sądu. Wysokość wpisu sądowego ma bezpośredni wpływ na jego realizację, ponieważ zwiększa po stronie osoby skarżącej ryzyko finansowe, które musi ona ponieść w celu ustalenia, czy w jej sprawie organy władzy działały zgodnie z zasadą praworządności.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zażalenie jest uzasadnione, gdyż zaskarżone zarządzenie jest błędne.
Kwestię sporną stanowi to, czy w sprawie niniejszej powinien być pobrany wpis stały, czy też stosunkowy - tak jak w sprawie, w której przedmiotem zaskarżenia jest należność pieniężna. W zaskarżonym zarządzeniu Przewodniczący przyjął, iż w niniejszej sprawie, dotyczącej ustalenia odszkodowania za nieruchomość przejętą pod drogę powinien zostać pobrany wpis stosunkowy, i wezwał skarżącą do uzupełnienia wpisu w kwocie 1.000 zł. Nie jest to stanowisko trafne, bo wpis w prawidłowej wysokości został uiszczony.
Wniesiona w rozpoznawanej sprawie skarga jest pismem wszczynającym postępowanie sądowoadministracyjne, a zatem podlega obowiązkowi wpisu sądowego (p. art. 230 P.p.s.a.). Zgodnie z brzmieniem art. 231 P.p.s.a., wpis stosunkowy od pism wszczynających postępowanie pobiera się w sprawach, w których przedmiotem zaskarżenia są należności pieniężne, a w innych sprawach pobiera się wpis stały. Zaskarżeniem objęto tu decyzję Minister Infrastruktury i Rozwoju utrzymującą w mocy decyzję orzekającą o ustaleniu odszkodowania za nieruchomość. Jest ono wynikiem odjęcia własności nieruchomości, czyli wywłaszczenia sensu largo. Charakter sprawy jest zatem ściśle związany z tym faktem, bez względu na to, że aktualnie od niego się oderwał i może nosić znamiona sprawy w przedmiocie należności pieniężnej. Przeto w tej sprawie, tak jak w sprawie dotyczącej wywłaszczenia, nie jest jej przedmiotem należność pieniężna. Skarga wniesiona w sprawie, w której organ administracji orzekł w oddzielnej (nie łącznie z orzeczeniem o wywłaszczeniu) decyzji o ustaleniu i przyznaniu określonej kwoty odszkodowania, nie może być inaczej traktowana pod względem wpisu niż sprawa, w której oba elementy zawarto w jednej decyzji. Prowadziłoby to do nieuzasadnionego zróżnicowania sytuacji osób, które są w takiej samej sytuacji, różniącej się wszak tylko formalnie - pod względem ilości decyzji. Stawiałoby nadto osoby, które sprzeciwiają się wywłaszczeniu w lepszej sytuacji, niż te które z tym faktem się godzą, a tylko kwestionują wysokość należnego odszkodowania. Taki pogląd wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale siedmiu sędziów z dnia z dnia 20 maja 2010 r., sygn. akt I OPS 14/09, w której uznał, iż w sprawie ze skargi na decyzję administracyjną o wywłaszczeniu nieruchomości i ustaleniu wysokości odszkodowania pobiera się wpis stały określony w § 2 ust. 3 pkt 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi, także wówczas, gdy skarżący kwestionuje tylko wysokość ustalonego odszkodowania. Co prawda w jej uzasadnieniu zwrócił uwagę, że kwestia rodzaju i wysokości wpisu sądowego w razie zaskarżenia odrębnych decyzji o wywłaszczeniu i ustaleniu wysokości odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość wykraczała poza zakres wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich, na skutek którego została ona podjęta, lecz nie oznacza to że wypowiedział się przeciwnie w materii tej sprawy. W judykaturze co prawda pojawiły się orzeczenia odmienne, zasadzające się na takiej właśnie podstawie (p. postanowienia z dnia: 27 maja 2015 r., sygn. akt I OZ 541/15, 9 kwietnia 2015 r., sygn. akt I OZ 298/15, 10 października 2014 r., sygn. akt I OZ 1014/13), ale obecny skład Naczelnego Sądu Administracyjnego ich nie podziela, przychylając się do stanowiska zajętego w postanowieniach tego Sądu z dnia: 12 maja 2015 r., sygn. akt I OZ 447/15, 8 października 2015 r., sygn. akt I OZ 764/14 - tu zwłaszcza z pogłębioną analizą zagadnienia - oraz wyrokach z dnia 14 lipca 2015 r., sygn. akt I OSK 2517/13 i I OSK 1531/13).