Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Małgorzata Pocztarek po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2014 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia Z. M. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 18 listopada 2013 r., sygn. akt II SA/Gd 411/13 o przyznaniu prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych a w pozostałym zakresie odmawiające przyznania prawa pomocy w sprawie ze skargi Z. M. na zarządzenie Prezydenta Miasta Gdańska z dnia 10 marca 2010 r. nr [...] w przedmiocie podania do publicznej wiadomości wykazu nieruchomości przeznaczonych do oddania w użytkowanie wieczyste postanawia: oddalić zażalenie.
Postanowieniem z dnia 18 listopada 2013 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku przyznał skarżącej Z. M. prawo pomocy w zakresie częściowym poprzez zwolnienie od kosztów sądowych oraz odmówił przyznania prawa pomocy w pozostałym zakresie.
Zdaniem Sądu I instancji, skarżąca wykazała, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów niniejszego postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie. Dokonując powyższej oceny Sąd uwzględnił fakt, że wnioskodawczyni nie posiada znacznego majątku, który mogłaby spieniężyć, jest osobą schorowaną, a w ostatnim okresie ponosiła zwiększone wydatki na leczenie (vide: usługa lekarska w kwocie 5800 zł - k. 154 akt sprawy, kserokopie recept i rachunków - k. 150-152, 156). W ocenie Sądu powyższe okoliczności przemawiały za tym, aby wniosek strony uwzględnić częściowo i zwolnić ją od obowiązku ponoszenia w niniejszej sprawie kosztów sądowych. W ocenie sądu jednak, wnioskodawczyni, posiadając stałe źródło dochodów nie wykazała, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania, a więc brak jest podstaw, by uwzględnić jej wniosek w całości. Fakt uzyskiwania stałych dochodów w postaci emerytury w kwocie 1600 zł miesięcznie netto pozwoli wnioskodawczyni, przy uwzględnieniu uzyskanego na mocy niniejszego orzeczenia poziomu pomocy, partycypować w pozostałych kosztach, które wynikną w toku sprawy. Sąd I instancji podkreślił również, że wnioskodawczyni wbrew zobowiązaniu referendarza, nie przedłożyła wyciągów z osobistego konta bankowego z okresu ostatnich trzech miesięcy, lecz jedynie zaświadczenie o wysokości salda na dzień 21 sierpnia 2013 r. Trudno w takim przypadku ocenić, czy i ewentualnie jakie oszczędności posiada wnioskodawczyni.
Na powyższe postanowienie skarżąca wniosła zażalenie domagając się jego zmiany.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 245 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm., dalej jako: "P.p.s.a."), prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 2 P.p.s.a.). Natomiast prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje tylko zwolnienie od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 3 P.p.s.a.). Przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie częściowym następuje wówczas, gdy strona wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a.).
Należy przede wszystkim zaznaczyć, że celem instytucji prawa pomocy jest zagwarantowanie dostępu do sądu podmiotom, których wyjątkowo trudna sytuacja materialna nie pozwala na poniesienie kosztów postępowania. Przyznanie prawa pomocy w jakimkolwiek zakresie musi być jednak postrzegane jako wyjątek od zasady ponoszenia kosztów postępowania (por. art. 199 P.p.s.a.), co należy mieć na uwadze przy rozstrzyganiu o zastosowaniu tej instytucji. W związku z tym strona występująca na drogę postępowania sądowego winna mieć świadomość obowiązku ponoszenia kosztów tego postępowania oraz wyjątkowości zwolnienia z tego obowiązku, czego konsekwencją powinno być wykazanie w sposób wiarygodny i rzetelny, że zachodzą przesłanki do uwzględnienia wniosku o przyznanie prawa pomocy. Z art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a., w którym mowa o przyznaniu prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie częściowym, wynika w sposób jednoznaczny, że ciężar dowodu spoczywa na stronie, która ubiega się o przyznanie jej prawa pomocy. Z zawartego w tym przepisie określenia "gdy wykaże" wynika, że to strona ma przekonać sąd, że znajduje się w sytuacji, która została uznana przez ustawodawcę za usprawiedliwiającą przyznanie prawa pomocy.