Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Małgorzata Borowiec po rozpoznaniu w dniu 10 listopada 2015 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia G.M. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 19 sierpnia 2015 r. sygn. akt II SA/Rz 507/15 o odmowie przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi G.M. na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego [...] z dnia [...] lutego 2015 r. nr [...] w przedmiocie stwierdzenia niedopuszczalności odwołania postanawia oddalić zażalenie.
G.M. zwróciła się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie o przyznanie jej w niniejszej sprawie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych, wskazując na swoją trudną sytuację materialną. W przedłożonym urzędowym formularzu wniosku (PPF) podniosła, że jedynym źródłem jej utrzymania jest emerytura w kwocie 2.244 zł netto. Oświadczyła, że nie posiada żadnych oszczędności, akcji, obligacji i udziałów, ani wartościowych ruchomości. Jest właścicielką domu o powierzchni [...] m² (w którym znajdują się dwa mieszkania o powierzchni po [...] m²) oraz nieruchomości rolnej o pow. [...] ha. Wskazała, że uzyskiwany dochód przeznaczany jest w całości na następujące wydatki: 750 zł - żywność, 250 zł - leczenie, 450 zł - utrzymanie domu, 100 zł - odzież, 60 zł - środki higieny osobistej, 64 zł - podatki i opłaty, 400 zł - bieżące remonty mieszkania, 120 zł - telefon, 50 zł - opłaty sądowe. Skarżąca nadesłała także wyciąg z rachunku bankowego z wolnymi środkami na dzień 22 czerwca 2015 r., wynoszącymi 0,27 zł.
Referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie postanowieniem z dnia 26 czerwca 2015 r. sygn. akt II SA/Rz 507/15 odmówił G.M. przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie, uznając, że nie wykazała ona spełnienia ustawowych przesłanek do jego przyznania.
Na skutek sprzeciwu skarżącej, w/w postanowienie utraciło moc, zaś Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie postanowieniem z dnia 19 sierpnia 2015 r. sygn. akt II SA/Rz 507/15 odmówił G.M. przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych. W uzasadnieniu postanowienia w pierwszej kolejności podał, że w dniu 15 sierpnia 2015 r. weszła w życie ustawa z dnia 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2015 r., poz. 658). Postępowanie sądowe zostało zainicjowane skargą wniesioną przed tą datą, dlatego też - w myśl art. 2 ustawy nowelizującej - przepis art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm., dalej w skrócie p.p.s.a.) stosuje się w brzmieniu dotychczasowym. Zgodnie z jego treścią, w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, zarządzenie lub postanowienie, przeciwko któremu został on wniesiony, traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym.
W ocenie Sądu pierwszej instancji sytuacja materialna i rodzinna skarżącej - prowadzącej jednoosobowe gospodarstwo domowe, nie uzasadnia uwzględnienia jej wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych. Osiągając stały dochód w kwocie 2.244 zł netto miesięcznie jest ona w stanie samodzielnie pokryć wszystkie zadeklarowane wydatki, w tym te niezbędne do zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Do wydatków takich nie można jednak zasadniczo zaliczyć ponoszenia każdego miesiąca kwoty 400 zł na "bieżące remonty mieszkania" o powierzchni [...] m², czy wydatku na telefon w kwocie 120 zł miesięcznie. Już tylko z tych pozycji możliwe jest dokonanie niewielkich comiesięcznych oszczędności, które pozwoliłyby w pierwszej kolejności na uiszczenie należnego w sprawie wpisu w kwocie 100 zł. Jest to bym bardziej uzasadnione, że niniejsze postępowanie zostało zainicjowane skargą wniesioną w dniu 7 kwietnia 2015 r., którą przekazano do Sądu w dniu 24 kwietnia 2015 r. Tak więc trwa ono 4 miesiące i już tylko kwota oszczędności w wysokości 25 zł miesięcznie pozwoliłaby uiścić wpis od skargi, a w przyszłości ewentualne inne należne koszty. Mając zatem świadomość zainicjowanego przez siebie i toczącego się postępowania, skarżąca przede wszystkim powinna poczynić starania do wygospodarowania niezbędnych środków na pokrycie jego kosztów, a dopiero gdyby nie było to realnie możliwe, a więc bez narażenia się na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, uzasadnione byłoby zwrócenie się o przyznania prawa pomocy. Instytucja ta służyć ma bowiem osobom bez dochodu, lub - pomimo wykorzystania wszystkich swoich możliwości i zasobów - osiągającym bardzo niskie dochody, dla których konieczność poniesienia kosztów sądowych stanowiłaby barierę nie do przezwyciężenia, a przez to ograniczenie prawa do sądu. Nie może ona natomiast być wykorzystywana do ochrony prywatnego majątku. Skarżąca nie znajdzie się w sytuacji zagrożenia zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych na skutek poniesienia nieznacznych kosztów sądowych, jakie mogą się wiązać z tym postępowaniem. Dlatego też, na podstawie art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a., Sąd pierwszej instancji odmówił przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.