Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Maria Wiśniewska, , , po rozpoznaniu w dniu 18 kwietnia 2013 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia Ogólnopolskiego Stowarzyszenia [...] w C. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 13 lutego 2013 r., sygn. akt II SAB/Łd 150/12 odmawiające przyznania prawa pomocy poprzez zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi Ogólnopolskiego Stowarzyszenia [...] w C. na bezczynność Wojewody [...] w przedmiocie uznania za stronę postępowania p o s t a n a w i a: uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać wniosek o przyznanie prawa pomocy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Łodzi.
Postanowieniem z dnia 13 lutego 2013 r., sygn. akt II SAB/Łd 150/12, Wojewódzki Sąd Administracyjny odmówił Ogólnopolskiemu Stowarzyszeniu [...] w C. przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.
W uzasadnieniu powyższego postanowienia WSA w Łodzi stwierdził, że zgodnie z art. 199 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.; dalej: "P.p.s.a."), zasadą postępowania sądowoadministracyjnego jest ponoszenie przez strony kosztów związanych z ich udziałem w sprawie. Zwolnienie od kosztów sądowych następuje natomiast w drodze wyjątku, w formie prawa pomocy, które może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym (art. 245 § 1-3 P.p.s.a.). Zgodnie z art. 246 § 2 pkt 2 P.p.s.a. przyznanie prawa pomocy osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej może nastąpić w zakresie częściowym, gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Zdaniem Sądu pierwszej instancji, dyspozycja tego przepisu jest oparta na konstrukcji ograniczonego uznania i wskazuje, że w stosunku do tej kategorii podmiotów ustawodawca przewidział możliwość przyznania prawa pomocy jedynie w przypadkach braku dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Ciężar wykazania okoliczności mających uzasadniać uwzględnienie wniosku spoczywa na wnioskującym o przyznanie prawa pomocy.
W uzasadnieniu postanowienia WSA w Łodzi wskazano ponadto, że w myśl art. 33 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zm.), majątek stowarzyszenia powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z własnej działalności, dochodów z majątku stowarzyszenia oraz z ofiarności publicznej. Stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą według ogólnych zasad określonych w odrębnych przepisach, z której dochód służy realizacji celów statutowych i nie może być przeznaczony do podziału między jego członków (art. 34 Prawa o stowarzyszeniach). W Prawie o stowarzyszeniach przewidziane są zatem instrumenty, które umożliwiają zgromadzenie środków finansowych na funkcjonowanie stowarzyszenia, w tym na jego udział w postępowaniach przed sądem.
Sąd pierwszej instancji podniósł, że skarżące Stowarzyszenie, chcąc realizować swą statutową działalność musi liczyć się z koniecznością ponoszenia kosztów, w tym kosztów postępowania sądowego. Zasadą jest prowadzenie działalności przez stowarzyszenie na bazie własnego majątku, a ciężar prowadzenia statutowej działalności nie może obciążać Skarbu Państwa. Tak więc zaniechanie podejmowania prób pozyskiwania środków finansowych na działalność stowarzyszenia, czy brak zapewnienia w statucie stałego źródła dochodu w postaci składek członkowskich w wystarczającej wysokości, nie może przemawiać za uprzywilejowanym traktowaniem stowarzyszenia przy rozpatrywaniu wniosków o przyznanie prawa pomocy.
Postanowienie WSA w Łodzi z dnia 13 lutego 2013 r. zostało w całości zaskarżone zażaleniem Ogólnopolskiego Stowarzyszenia [...] w C. Skarżący wniósł o uchylenie tego postanowienia i przyznanie prawa pomocy. W uzasadnieniu zażalenia zarzucono, że Stowarzyszenie jest organizacją "non profit", co utrudnia zgromadzenie środków w celu pokrycia kosztów sądowych.