Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Joanna Runge - Lissowska po rozpoznaniu w dniu 5 kwietnia 2016 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia H.O. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 12 stycznia 2016 r., sygn. akt IV SA/Wa 2237/15 o odmowie przyznania prawa pomocy w sprawie ze skargi H.O., G.S., S.S., L.S., J.D., K.S., L.S. i B.G. na postanowienie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia [...] maja 2015 r., nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji postanawia: oddalić zażalenie
Zaskarżonym postanowieniem Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie odmówił H.O. przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym. W uzasadnieniu Sąd wskazał, iż z oświadczenia zawartego we wniosku o przyznanie prawa pomocy wynikało, iż skarżąca prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z mężem, a ich jedynym źródłem dochodu jest jego świadczenie emerytalne w wysokości 2769,19 zł. Sama skarżąca nie uzyskuje jakiegokolwiek dochodu, a zadeklarowane wydatki wynieść miałyby około 7600 zł. Skarżąca, zarządzeniem z dnia 7 października 2015 r., wezwana została do przedłożenia dodatkowych dokumentów, potwierdzających rzeczywiste dochody i wydatki ponoszone przez nią i jej małżonka. W odpowiedzi na to wezwanie H. O. zanegowała zasadność żądania ujawniania dochodów jej męża, bowiem sprawa dotyczy tylko jej osobiście. Wojewódzki Sąd Administracyjny, odmawiając przyznania prawa pomocy, powołał się między innymi na art. 27 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, który nakazuje małżonkom świadczenie wzajemnej pomocy. Oznacza to, iż dochody męża skarżącej mają wpływ na jej sytuację majątkową. Skarżąca, nie przedkładając dokumentów wskazanych w zarządzeniu z dnia 7 października 2015 r., nie wykazała, że nie może ponieść kosztów niniejszego postępowania.
Zażalenie na to postanowienie wniosła H. O., podnosząc, iż przedmiot sprawy dotyczy wyłącznie jej osobistego majątku, a jej mąż nie poczuwa się do obowiązku partycypowania w kosztach niniejszego postępowania.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje: zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Zgodnie z art. 246 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), dalej jako "P.p.s.a.", przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej następuje w zakresie całkowitym, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania. Z powyższego wynika więc, że instytucja zwolnienia od kosztów ma charakter wyjątkowy i jest stosowana wobec osób o bardzo trudnej sytuacji materialnej, czyli takich, które ze względu na okoliczności życiowe pozbawione są jakichkolwiek środków do życia, lub środki te są tak bardzo ograniczone, iż wystarczają jedynie na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych. Podkreślenia ponadto wymaga, że instytucja prawa pomocy stanowi wyjątek od zasady przewidzianej w art. 199 P.p.s.a., zgodnie z którą strony samodzielnie ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, zatem przepisy ją regulujące i zawarte w nich przesłanki, należy interpretować ściśle.
Z kolei art. 255 ustawy P.p.s.a. stanowi, że w sytuacji, gdy oświadczenie strony zawarte we wniosku o przyznanie prawa pomocy okaże się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzi wątpliwości, dodatkowo strona jest zobowiązana złożyć na wezwanie Sądu dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego. Działania Sądu do uściślenia oświadczeń strony, podejmowane na podstawie art. 255 ustawy P.p.s.a., mają zastosowanie w sytuacji, gdy oświadczenie strony zawarte we wniosku o przyznanie prawa pomocy okaże się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzi wątpliwości. Konstrukcja przepisu art. 255 P.p.s.a. zakłada zatem obowiązek współpracy wnioskodawcy z sądem. Niedopełnienie w całości lub w części obowiązku złożenia przez stronę dodatkowego oświadczenia uzasadnia oddalenie wniosku o przyznanie prawa pomocy. Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Skarżąca nie wyjaśniła bowiem w żaden sposób wątpliwości co do wysokości uzyskiwanych dochodów i ponoszonych przez nią kosztów. Odmawiając przedstawienia dokumentów, które wskazane zostały przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w zarządzeniu z dnia 7 października 2015 r., skarżąca uniemożliwiła Sądowi I instancji dokonania pełnej oceny jej sytuacji majątkowej i rodzinnej.