Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Małgorzata Pocztarek po rozpoznaniu w dniu 16 czerwca 2009 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia M. K. i A. K. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 4 marca 2009 r., sygn. akt IV SAB/Wa 23/08 o ustanowieniu dla M. K. i A. K. radcy prawnego z urzędu i oddaleniu wniosku w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych w sprawie ze skargi A. Z., M. K. i A. K. na bezczynność Ministra Infrastruktury w przedmiocie rozpatrzenia wniosku o stwierdzenie nieważności postanawia: oddalić zażalenie.
W dniu 10 lutego 2009 r. M. K. i A. K. złożyli wniosek o przyznanie prawa w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych oraz ustanowienia radcy prawnego do sporządzenia skargi kasacyjnej. Z oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku i dochodach M. i A. K., złożonego na urzędowym formularzu PPF wynika, że posiadają spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu o pow. 48 m2, uzyskują stałe dochody w postaci świadczeń emerytalnych w łącznej wysokości 3 105, 30 zł brutto miesięcznie.
Postanowieniem z dnia 4 marca 2009 r., sygn. akt IV SAB/Wa 23/08 Wojewódzki Sąd Administracyjny Warszawie w pkt 1 ustanowił dla M. K. i A. K. radcę prawnego z urzędu, a w pkt 2 oddalił wniosek w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.
Sąd uznał, że wnioskodawcy nie wykazali, iż nie są w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania sądowego, w związku z czym, zdaniem Sądu, uiszczenie przez nich wpisu od skargi w wysokości 100 zł nastąpiło bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla skarżących, bowiem stałe źródło dochodu w łącznej wysokości 3.105,30 zł brutto służy do utrzymania jedynie skarżących, którzy nie mają nikogo na utrzymaniu. Nadto mają zaspokojone potrzeby mieszkaniowe.
Oceniając wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie ustanowienia pełnomocnika z urzędu Sąd stwierdził, że zasługuje on na uwzględnienie, gdyż poniesienie kosztów zastępstwa procesowego mogłoby narazić skarżących na uszczerbek w środkach utrzymania koniecznego.
Na powyższe postanowienie dotyczące oddalenia wniosku w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych (pkt 2 postanowienia) M. K. i A. K. złożyli zażalenie, wskazując, że odmowa zwolnienia od kosztów sądowych uniemożliwia im skorzystanie z dobrodziejstwa częściowo przyznanego prawa pomocy. Podnieśli, że od dnia złożenia skargi ich sytuacja finansowa nie uległa poprawie na tyle, aby byli w stanie pokryć koszty sądowe.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
zgodnie z art. 246 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) to strona ma obowiązek wykazania, że nie ma środków na poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania (przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym) lub, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym).
Instytucja prawa pomocy ma na celu umożliwienie dochodzenia swoich praw przed sądem osobom o bardzo niskich dochodach lub całkowicie tych dochodów pozbawionych, które z uwagi na swą sytuację materialną nie są w stanie pokryć kosztów związanych z postępowaniem sądowym. Zasadą jest bowiem, iż strona powinna partycypować w kosztach postępowania, w szczególności jeśli posiada stały miesięczny dochód.
Prawo pomocy jest instytucją stanowiącą wyjątek od zasady ponoszenia kosztów postępowania przez strony postępowania. Z tego względu przesłanki zastosowania tej instytucji winny być interpretowane w sposób ścisły. Udzielenie prawa pomocy jest formą dofinansowania strony postępowania z budżetu państwa i powinno mieć miejsce tylko w sytuacjach, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe.