Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym Przewodniczący: Sędzia NSA Anna Lech po rozpoznaniu w dniu 4 października 2007 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia R. L. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 7 sierpnia 2007r., sygn. akt II SA/Gd 29/07 przyznającemu skarżącemu prawo pomocy w zakresie częściowym przez zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi M. L. i R. L. na decyzję Wojewody P. z dnia [...], nr [...] w przedmiocie odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość postanawia oddalić zażalenie
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 7 sierpnia 2007r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku przyznał skarżącemu prawo pomocy w zakresie częściowym przez zwolnienie od kosztów sądowych, uznając, że koszty sądowe w postaci wpisu przewyższają aktualne możliwości finansowe, jakimi dysponuje skarżący oraz jego rodzina, natomiast w ocenie Sądu skarżący nie wykazał przesłanek, które powodują przyjęcie, że nie jest on w stanie pokryć pozostałych kosztów postępowania.
W ocenie Sądu przyznanie prawa pomocy powinno mieć charakter wyjątkowy i być stosowane wobec osób charakteryzujących się ubóstwem, ponieważ udzielenie stronie prawa pomocy jest formą dofinansowania jej z budżetu państwa i powinno mieć miejsce tylko w sytuacjach, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe.
Sąd wskazał także, iż zgodnie z orzecznictwem sądowym, prawo pomocy skutkuje na przyszłość, to jest od daty jego ustanowienia, więc nie ma zastosowania do kosztów sądowych, których obowiązek uiszczenia powstał zanim wniosek o przyznanie prawa pomocy został rozpoznany.
Na to postanowienie R. L. złożył zażalenie, wnosząc o zwolnienie go od kosztów sądowych, których obowiązek uiszczenia powstał jeszcze przed rozpoznaniem przez Sąd wniosku o przyznanie prawa pomocy.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
prawo pomocy jest szczególną instytucją postępowania przed sądami administracyjnymi, która ma na celu zagwarantowanie konstytucyjnego prawa do sądu osobom, które nie są w stanie samodzielnie ponieść kosztów postępowania sądowego, a tym samym realizację uprawnień wynikających z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 roku (Dz. U. z 1993roku, nr 61, poz. 284 ze zm.).
Ograniczona ilość funduszy publicznych dostępna na udzielanie pomocy prawnej sprawia, że koniecznością systemu wymiaru sprawiedliwości jest przyjęcie procedury selekcji, a sposób, w jaki ta procedura funkcjonuje w poszczególnych sprawach, winien być pozbawiony arbitralności lub dysproporcjonalności i nie powinien rzutować na istotę prawa dostępu do sądu.
Obowiązek wykazania okoliczności uzasadniających przyznanie prawa pomocy obciąża wnioskodawcę. Oznacza to, iż wnioskodawca powinien przedstawić dane dotyczące sytuacji rodzinnej i majątkowej, przemawiające za przyznaniem prawa pomocy, przy czym wskazać należy, że zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa, stronę, która została zwolniona od kosztów sądowych, traktuje się jako zwolnioną od tych kosztów od chwili złożenia przez nią wniosku w tym zakresie (vide: postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 czerwca 2004r., sygn. akt FZ 125/04 - niepubl., postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 1995r., sygn. akt II CRN 20/95, OSNC 1995 nr 9, poz. 132).
Zatem zwolnienie od kosztów sądowych nie ma mocy wstecznej, w związku z czym Sąd nie może zwolnić skarżącego od kosztów, których obowiązek uiszczenia powstał jeszcze przed rozpoznaniem przez Sąd wniosku o przyznanie prawa pomocy, pomimo, że stan dochodów skarżącego zarówno przed, jak i po złożeniu takiego wniosku był tożsamy.
W związku z powyższym zaskarżone postanowienie jest zgodne z prawem, a zażalenie podlega oddaleniu na podstawie art. 184 w związku z art. 197 powołanej ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.