Referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie - Aneta Żak po rozpoznaniu w dniu 31 października 2012 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku Ogólnopolskiego Stowarzyszenia "[...]" z siedzibą w C. o przyznanie prawa pomocy w zakresie ustanowienia radcy prawnego w sprawie ze skargi Ogólnopolskiego Stowarzyszenia "[...]" z siedzibą w C. na postanowienie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] maja 2012 r., nr [...] w przedmiocie niedopuszczalności odwołania postanawia odmówić przyznania prawa pomocy.
Wyrokiem z dnia 6 września 2012 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę Ogólnopolskiego Stowarzyszenia "[...]" z siedzibą w C. na postanowienie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] maja 2012 r. w przedmiocie niedopuszczalności odwołania.
Wnioskiem z 20 września 2012 r. Stowarzyszenie wystąpiło o przyznanie prawa pomocy poprzez ustanowienie radcy prawnego. W uzasadnieniu wniosku podano, że Stowarzyszenie nie prowadzi działalności gospodarczej i nie posiada żadnych środków, w szczególności pozyskanych z darowizn, które umożliwiłby mu ustanowienie pełnomocnika procesowego w osobie radcy prawnego we własnym zakresie. Strona wyjaśniła, że środki pozyskane ze składek członkowskich - ok. [...] zł miesięcznie - przeznacza na pokrywanie bieżących wydatków (koszty zakupu materiałów biurowych, korespondencji, korzystania z telefonu), w związku z czym na mocy postanowienia z 16 maja 2012 r. Stowarzyszenie zostało zwolnione przez Sąd z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych w sprawie.
Mając powyższe na uwadze należało zważyć, co następuje:
W sytuacji, kiedy strona składa dwa kolejne wnioski o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym - najpierw poprzez zwolnienie od kosztów sądowych, a następnie - w związku z wcześniejszym pozytywnym dla strony rozstrzygnięciem w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych - o przyznanie prawa pomocy w zakresie ustanowienia pełnomocnika z urzędu, należy przyjąć, że zasadność żądania ustanowienia pełnomocnika podlega rozważeniu w świetle art. 246 § 2 pkt 1 p.p.s.a., albowiem tylko w ten sposób zachowane być może ratio legis przyjętego przez ustawodawcę unormowania stopniującego warunki, od których zależy uzyskanie konkretnego uprawnienia procesowego określonego przepisami dotyczącymi prawa pomocy. Z tego względu, zważywszy, iż prawomocnym postanowieniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 16 maja 2012 r. Stowarzyszeniu przyznane zostało prawo pomocy poprzez zwolnienie od kosztów sądowych wniosek Stowarzyszenia o przyznanie prawa pomocy poprzez ustanowienie z urzędu radcy prawnego ocenić należało pod kątem przesłanek warunkujących przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym określonych w art. 246 § 2 pkt 1 P.p.s.a.
Zgodnie zaś z art. 246 § 2 pkt 1 P.p.s.a., przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, przysługuje osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, gdy wnioskodawca wykaże, że nie ma żadnych środków na poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania. Rozpoznawany wniosek o prawo pomocy nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż nie można uznać, że Ogólnopolskie Stowarzyszenie "[...]" warunek ten spełniło. W orzecznictwie sądów administracyjnych nałożony przez ustawodawcę na osoby prawne oraz inne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej obowiązek wykazania sytuacji finansowej uzasadniającej przyznanie prawa pomocy postrzegany jest rygorystycznie, co przejawia się przyjęciem, że stosowanie instytucji prawa pomocy w stosunku do tych podmiotów wymaga - równocześnie z wykazaniem braku niezbędnych środków - także dowiedzenia, że niemożność samodzielnego ponoszenia w ramach kosztów postępowania kosztów wynagrodzenia i wydatków radcy prawnego wynika z przyczyn obiektywnych i nie jest skutkiem zaniechań podmiotów wnioskujących o przyznanie prawa pomocy przy podejmowaniu wszelkich starań w celu zdobycia środków niezbędnych do pokrycia kosztów swojego udziału w sprawie. Przyjęte w orzecznictwie stanowisko uwzględnia treść konstytucyjnego prawa obywateli do zrzeszania się m.in. w stowarzyszenia, z zaznaczeniem, że Konstytucja nie gwarantuje jednakże wszystkim stowarzyszeniom prawa do finansowania ich działalności przez Państwo. W świetle przyjętych założeń ustrojowych uprawnione jest zatem stwierdzenie, że, co do zasady, funkcjonowanie osób prawnych w porządku prawnym znajduje uzasadnienie wówczas, gdy posiadają one zdolność realizacji swoich celów o własnych siłach i w oparciu o własne środki. Pomoc finansowa ze strony Państwa z założenia przysługuje zaś jedynie podmiotom, które nie mogą z powodów od siebie niezależnych pozyskiwać środków koniecznych do realizacji swych celów, a w ich ramach - do prowadzenia postępowania sądowego. Dobrowolnie zaniechanie pozyskiwania tych środków we własnym zakresie wyklucza udzielenie takiej pomocy, także poprzez udzielenie prawa pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym.