Referendarz sądowy w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym we Wrocławiu Michał Kazek po rozpoznaniu w dniu 16 lipca 2012 r. na posiedzeniu niejawnym w Wydziale I wniosku strony skarżącej o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi P. O. na bezczynność Dyrektora Izby Skarbowej we W. w przedmiocie zwrotu nadpłaty z tytułu podatku dochodowego za lata 2008 - 2009 oraz w zakresie wydania zaświadczenia o nie zaleganiu w podatkach postanawia odmówić przyznania prawa pomocy.
W odpowiedzi na wezwanie do uiszczenia wpisu sądowego od skargi w kwocie 100 zł skarżący P.O. złożył na urzędowym formularzu wniosek o przyznanie prawa pomocy. W piśmie procesowym z dnia 4 czerwca 2012 r. oświadczył, że wnosi o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych. W uzasadnieniu tego żądania podał, że obecnie jest prowadzona egzekucja przez Naczelnika Urzędu Skarbowego W.-Ś. na łączną kwotę ponad 400.000 zł, w ramach których zajęte zostały wszystkie jego nieruchomości oraz ruchomości.
W oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku i dochodach skarżący wskazał, że jest właścicielem mieszkania o powierzchni 100 m², w którym samodzielnie prowadzi gospodarstwo domowe, oraz działka rekreacyjna. Nadmienił, że w okresie od stycznia do maja 2012 r. poniósł stratę w kwocie 36.240 zł.
Jak wynika ze zwrotnego potwierdzenia odbioru przesyłki sądowej w dniu 27 czerwca 2012 r. skarżącemu doręczono wezwanie do uzupełnienia wniosku o przyznanie prawa pomocy poprzez przedłożenie w terminie siedmiu dni, pod rygorem rozpoznania wniosku na podstawie akt sprawy, dodatkowych informacji i dokumentów źródłowych dotyczących sytuacji materialnej i rodzinnej.
Z akt sprawy wynika, że wnioskodawca nie zareagował na to wezwanie.
W sprawie zważono, co następuje.
Stosownie do art. 245 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity w Dz. U. z 2012 r. poz. 270) prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 3 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi). W przypadku osób fizycznych prawo pomocy może być przyznane w zakresie częściowym - gdy osoba ta wykaże, iż nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (art. 246 § 1 pkt 2) cyt. wyżej ustawy).
Wyżej powołane unormowania winny być odczytywane w kontekście treści art. 199 ustawy procesowej, zgodnie z którym strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Należy zatem przyjąć, iż zwolnienie z obowiązku uiszczenia kosztów sądowych stanowi wyjątek od reguły wykonania przez stronę tego obowiązku, który sprzyja rozwadze w wyborze sądowej drogi dochodzenia swoich praw. W konsekwencji przepisy Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi określające przesłanki przyznania prawa pomocy nie mogą być interpretowane według reguł wykładni rozszerzającej. Nadto zastosowanie przez ustawodawcę wskazanej wyżej formuły uregulowania instytucji prawa pomocy obliguje wnioskodawcę do zachowania szczególnej staranności przy wykazywaniu podstaw, które uzasadniają jego żądanie.
Z regulacji prawnych dotyczących kosztów sądowych można wysnuć wniosek, że są one zasadą natomiast zwolnienie z ich uiszczenia winno nastąpić w sytuacjach wyjątkowych. Instytucja zwolnienia od kosztów sądowych jest instytucją stosowaną w przypadku osób charakteryzujących się ubóstwem, tj. całkowicie pozbawionych środków do życia ze względu na okoliczności życiowe. Zdaniem referendarza sądowego ubiegający się o taką pomoc powinni poczynić oszczędności we własnych wydatkach, do granic zabezpieczenia koniecznych kosztów utrzymania.