Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Włodzimierz Ryms po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2008 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia I. T. i M. T. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 29 października 2007 r., sygn. akt II SA/Kr 544/07 w zakresie przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym w sprawie ze skargi I. T. i M. T. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] znak [...] w przedmiocie zwolnienia z zakazów wynikających z ustawy prawo wodne dotyczących prowadzenia wykopów postanawia: 1) uchylić zaskarżone postanowienie w części oddalającej wniosek o przyznanie prawa pomocy, 2) przyznać I. T. i M. T. prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w całości i ustanowienie adwokata.
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 29 października 2007 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zwolnił skarżących I. T. i M. T. od wpisu sądowego od skargi w ½ części, a w pozostałej części wniosek o przyznanie prawa pomocy oddalił. W uzasadnieniu Sąd stwierdził, że skarżący nie są osobami majętnymi, ale też nie można uznać, że nie stać ich na poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania. Każde ze skarżących uzyskuje stały dochód - łącznie [...] zł. Ponadto I. T. otrzymuje rocznie kwotę [...] zł z tytułu współwłasności w nieruchomości przy ul. [...] w K. Sam fakt posiadania nieruchomości nie wyklucza zwolnienia od kosztów sądowych, dlatego też Sąd częściowo uwzględnił wniosek skarżących o przyznanie prawa pomocy. Otrzymywana przez skarżącą kwota [...] zł wielokrotnie przekracza wysokość kosztów sądowych w tej sprawie, a zatem uiszczenie wpisu w połowie wysokości nie będzie stanowiło nadmiernego obciążenia dla skarżących.
W zażaleniu na to postanowienie skarżący podnieśli, że dochody, którymi dysponują nie pozwalają na odłożenie choćby najmniejszej kwoty na inne cele, niż pokrycie bieżących kosztów utrzymania. W szczególności nie stać skarżących na opłacenie adwokata. Sąd pierwszej instancji nie uwzględnił, że I. T. nie tylko musi pokryć koszty bieżącego utrzymania w zakresie opłat za mieszkanie, świadczenia, wyżywienie oraz ubrania, ale również, ze względu na wiek i stan zdrowia musi ponieść koszty niezbędnej opieki medycznej i lekarstw. Również sytuacja materialna M. T. uniemożliwia mu poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zażalenie jest oparte na usprawiedliwionych podstawach.
Instytucja prawa pomocy jest wyjątkiem od generalnej zasady ponoszenia kosztów postępowania przez stronę i ma zastosowanie w uzasadnionych przypadkach. Zgodnie z treścią art. 246 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), przyznanie osobie fizycznej prawa pomocy w zakresie całkowitym następuje, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania. Celem tej instytucji jest zapewnienie realnego prawa do sądu stronie, która nie jest w stanie ponieść kosztów postępowania.
Rozstrzygające znaczenie w toku rozpoznawania wniosku o przyznanie prawa pomocy mają okoliczności dotyczące sytuacji rodzinnej i majątkowej oraz wysokość dochodów. Wykazane przez skarżących dochody dwuosobowej rodziny wynoszą [...] zł brutto (świadczenie emerytalne I. T. [...] zł, w tym dodatek pielęgnacyjny [...] zł oraz świadczenie emerytalne jej syna M. T. w kwocie [...]). Skarżący zamieszkują wspólnie w lokalu zastępczym w [...], za który uiszczają czynsz w wysokości [...] zł. Ponadto I. T. jest współwłaścicielką w 18/50 częściach nieruchomości przy ul. [...] w K., która przynosi jej dochód rocznie ok. [...] zł (obecnie toczy się postępowanie sądowe o zniesienie współwłasności) oraz współwłaścicielką w 1/3 części działki rolnej i sadu o pow. [...] ha, z której nie uzyskuje żadnego dochodu.