Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Włodzimierz Ryms po rozpoznaniu w dniu 24 listopada 2008 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia Polskiego Klubu Ekologicznego Okręg M. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 października 2008 r., sygn. akt IV SA/Wa 974/08 w zakresie odmowy przyznania prawa pomocy w sprawie ze skargi Polskiego Klubu Ekologicznego Okręg M. na decyzję Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej z dnia [...] marca 2008 r., nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania odwoławczego postanawia: oddalić zażalenie.
Postanowieniem z dnia 2 października 2008 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie odmówił przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych skarżącemu Stowarzyszeniu Polski Klub Ekologiczny Okręg M. w sprawie z jego skargi na decyzję Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej z dnia [...] marca 2008 r. w przedmiocie umorzenia postępowania odwoławczego w sprawie stwierdzenia nieważności pozwolenia wodnoprawnego. W uzasadnieniu Sąd wskazał, że skoro Stowarzyszenie chce aktywnie realizować swoje cele statutowe, winno się liczyć ze związaną z tym koniecznością ponoszenia kosztów. W szczególności w sytuacji, gdy powołując się na swoje cele statutowe skarżące Stowarzyszenie zdecydowało się skorzystać z drogi sądowoadministracyjnej, powinno wygospodarować środki na pokrycie kosztów sądowych. Zaniechanie prowadzenie własnej działalności zarobkowej, pobierania składek czy pozyskiwania darowizn prowadzi do przerzucenia kosztów własnej działalności na Skarb Państwa. Przerzucenie ciężaru funkcjonowania Polskiego Klubu Ekologicznego na Państwo, chociażby poprzez uzyskanie zwolnienia od kosztów sądowych prowadzi do tego, że faktycznie działalność stowarzyszenia byłaby finansowana ze środków publicznych, a to prowadzi do zaprzeczenia zasady, że stowarzyszenie prowadzi działalność na bazie własnego majątku. Skarżące stowarzyszenie liczy [...] członków, składki kształtują się na poziomie 0,60 zł - 2,40 zł. Fakt pobierania składek od swoich członków jedynie w symbolicznej wysokości nie może stanowić podstawy do przyznania wnioskodawcy prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Wnioskodawca nie wykazał, aby wystąpiły przeszkody, uniemożliwiające pobieranie wyższych składek, tj. w takiej wysokości, aby Klub mógł realizować cele statutowe.
W zażaleniu na to postanowienie skarżące Stowarzyszenie podniosło, że członkowie Stowarzyszenia działają społecznie, za swoją działalność i przygotowanie materiałów dowodowych nie pobierają żadnego wynagrodzenia, co więcej muszą ponosić koszty związane z opłatami nie tylko członkowskimi, ale także administracyjnymi, w szczególności za mapy zasadnicze. W tej sprawie Stowarzyszenie dokonało inwentaryzacji technicznej jazu oraz badania przepływów na określonym odcinku rzeki w celu wykazania zagrożenia ekologicznego zlokalizowanego na granicy [...] Parku Narodowego. W takiej sytuacji pouczenie o konieczności podwyższenia składek członkowskich jest niestosowne. Organy państwowe powinny wspierać inicjatywy społeczne, ponieważ nie ma prawdziwego demokratycznego państwa prawnego bez społeczeństwa obywatelskiego. Organizacje takie jak Polski Klub Ekologiczny są niezbędnym ogniwem w procesach kontrolnych. Ponadto w tej sprawie urzędnicy państwowi naruszyli prawo.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zażalenie nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.
Instytucja prawa pomocy jest wyjątkiem od generalnej zasady ponoszenia kosztów postępowania przez stronę i ma zastosowanie w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Obowiązek zagwarantowania skutecznego dostępu do sądu nie oznacza konieczności zagwarantowania stronom bezwarunkowego prawa do uzyskania bezpłatnej pomocy prawnej, ani prawa do zwolnienia od kosztów. Wymóg ponoszenia kosztów sądowych nie stanowi ograniczenia prawa do sądu i jest usprawiedliwiony koniecznością zapewnienia właściwego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości.