Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Barbara Adamiak po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2017 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia M. I. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 2 marca 2016 r., sygn. akt II SA/Ke 166/14 w przedmiocie prawa pomocy w sprawie ze skargi M. I. na postanowienie Wojewody [...] z dnia [...] listopada 2013 r., znak [...] w przedmiocie grzywny w celu przymuszenia postanawia: oddalić zażalenie.
Postanowieniem z 2 marca 2016 r., sygn. akt II SA/Ke 166/14 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach, po rozpoznaniu sprzeciwu od postanowienia referendarza sądowego z 29 stycznia 2016 r. o zwolnieniu M. I. od kosztów sądowych ponad kwotę 100 zł uiszczoną tytułem wpisu sądowego od skargi oraz o ustanowieniu dla skarżącego rady prawnego, odmówił częściowego zwolnienia od kosztów sądowych oraz odmówił ustanowienia radcy prawnego z urzędu.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd wskazał, że M. I. 21 grudnia 2015 r. złożył formularz PPF wnosząc o częściowe zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie radcy prawnego (k.236). Ze złożonego formularza wynikało, że wnioskodawca prowadzi gospodarstwo domowe wspólnie z żoną, prowadzi działalność gospodarczą z której dochód miesięczny wynosi ok. 6000-7000 zł. Jego żona również prowadzi działalność gospodarczą, z której obecnie nie uzyskuje żadnego dochodu, natomiast z tytułu zatrudnienia zarabia 1750 zł netto miesięcznie, w sumie dochód rodziny wynosi 8000 - 9000 zł miesięcznie. Wnioskodawca wykazał własność domu o powierzchni użytkowej 120 m², działki rolnej o powierzchni 0,58 ha, samochodu osobowego i samochodów ciężarowych związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Skarżący podał, że koszty utrzymania domu i rodziny, w tym opłaty za gaz, prąd, wodę, wywóz nieczystości, wynoszą 2-2,5 tysiąca złotych miesięcznie. Ponadto skarżący i jego żona wydają 2,5 tysiąca złotych miesięcznie na zakup leków, leczenie i rehabilitację. Wnioskodawca oświadczył, że jest niepełnosprawny, schorowany, wymaga leczenia specjalistycznego. Skarżący spłaca kredyt w miesięcznych ratach w wysokości 2250 zł.
W sprzeciwie od postanowienia referendarza sądowego z 29 stycznia 2016 r. skarżący podał, że zasięgnął opinii radcy prawnego w ramach bezpłatnych porad prawnych, który jasno wskazał, że przy osiąganych wysokich dochodach nie ma możliwości ubiegania się o przyznanie prawa pomocy, czy to w zakresie ustanowienia pełnomocnika z urzędu, czy też zwolnienia od kosztów. Skarżący nadmienił, że we własnym zakresie poczynił starania o zabezpieczenie radcy prawnego, który na etapie przed otrzymaniem postanowienia z 29 stycznia 2016 r. wyjaśnił mu przyczyny i postanowienia orzeczeń Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zaznaczył, że na dzień dzisiejszy jest zdolny do pracy, a stan zdrowia pozwala mu na udział w postępowaniu osobiście. Zdaniem skarżącego znamienne jest, że Sąd oceniając jego sytuację materialną tym razem wziął pod uwagę specjalistyczne leczenie, a pominął fakt, że żona podjęła dodatkowe zatrudnienie z tytułu którego osiąga dochód, co poprawiło ich poziom życia. Wydane postanowienie ocenił jako nieracjonalne.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zwrócił uwagę, że zgodnie z art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz.270 ze zm., który to przepis wciąż ma zastosowanie do postępowań wszczętych przed 15 sierpnia 2015 r., tj. takich, jak w niniejszej sprawie, w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, zarządzenie lub postanowienie, przeciwko któremu został on wniesiony, traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym. Skuteczne wniesienie sprzeciwu powoduje zatem utratę mocy orzeczenia referendarza sądowego w całości i przejęcie kompetencji do rozpoznania i rozpatrzenia prawa pomocy przez sąd. Sąd nie zajmuje się wówczas badaniem prawidłowości zakwestionowanego rozstrzygnięcia referendarza sądowego, lecz analizuje wniosek o przyznanie prawa pomocy od początku samodzielnie, jako nową sprawę. Ponadto utrata mocy rozstrzygnięcia wydanego przez referendarza sądowego wobec wniesionego sprzeciwu, ma ten skutek, że wyrażona w art. 134 § 2 w/w ustawy zasada zakazu reformationis in peius (zakazu orzekania na niekorzyść) nie ma zastosowania. Skoro bowiem rozstrzygnięcie to traci moc, to również nie wywołuje jakichkolwiek skutków w stosunku do jego adresata, wydane zaś postanowienie sądu, będące wynikiem wniesionego sprzeciwu, stanowi niejako pierwsze i nowe rozstrzygnięcie odnoszące się do uprawnień strony, o których przyznanie się ona ubiega. Powyższy wyjaśnienie ma istotne znaczenie ze względu na odmienne i mniej korzystne dla skarżącego rozstrzygnięcie sprawy przez Sąd, niż miało to miejsce w postanowieniu referendarza sądowego z 29 stycznia 2016 r.