Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Alicja Plucińska-Filipowicz po rozpoznaniu w dniu 26 maja 2009 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia J. R. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 8 kwietnia 2009 r., sygn. akt II SA/Ol 742/08 w zakresie przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym poprzez zwolnienie od uiszczenia wpisu od skargi w sprawie ze skargi J. R. na decyzję Wojewody Warmińsko-Mazurskiego z dnia [...] kwietnia 2008 r., nr [...] w przedmiocie wymeldowania postanawia: oddalić zażalenie.
Postanowieniem z dnia 8 kwietnia 2009 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie zwolnił skarżącego J. R. od obowiązku uiszczenia wpisu od skargi oraz odmówił przyznania prawa pomocy w pozostałym zakresie. W uzasadnieniu Sąd wskazał, że Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem z dnia 5 marca 2009 r., sygn. akt II OZ 203/09, po rozpoznaniu zażalenia skarżącego na postanowienie Wojewódzkiego Sąd Administracyjnego w Olsztynie z dnia 15 grudnia 2008 r. o odmowie przyznania prawa pomocy, uchylił to postanowienie, stwierdzając, że oświadczenia skarżącego uprawdopodobniają, że znajduje się on w sytuacji, w której poniesienie przez niego pełnych kosztów postępowania nie jest możliwe. Ponownie rozpoznając sprawę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie przyjął, iż skarżący wykazał, że jest w stanie ponieść w części koszty postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie.
W zażaleniu na to postanowienie skarżący podniósł szereg zarzutów dotyczących bezprawnych, zdaniem skarżącego, działań podejmowanych przez Sąd pierwszej instancji, a nie odnoszących się wprost do zaskarżonego postanowienia.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zażalenie nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.
Prawo pomocy polega na tym, że strona zostaje zwolniona przez sąd od kosztów sądowych oraz uzyskuje uprawnienie do udzielenia pełnomocnictwa wyznaczonemu przez sąd adwokatowi, radcy prawnemu, doradcy podatkowemu lub rzecznikowi patentowemu bez ponoszenia jego wynagrodzenia i wydatków (art. 244 § 1 i 2 P.p.s.a.). Przewidziana możliwość przyznania prawa pomocy może być udzielona w zakresie całkowitym lub częściowym (art. 245 P.p.s.a.). Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata. Prawo to przyznaje się, jeżeli osoba fizyczna wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania (art. 246 § 1 pkt 1 P.p.s.a.). Prawo pomocy w zakresie częściowym polega natomiast na zwolnieniu tylko od opłat sądowych w całości lub części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego względnie rzecznika patentowego. Jeżeli osoba fizyczna wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania dla siebie i rodziny (art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a.) to przysługuje jej prawo pomocy.
W rozpoznawanej sprawie postanowieniem z dnia 15 grudnia 2008 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie odmówił skarżącemu przyznania prawa pomocy, zaś postanowieniem z dnia 5 marca 2009 r., sygn. akt II OZ 203/09 Naczelny Sąd Administracyjny uchylił to postanowienie, przekazując sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie po ponownym rozpoznaniu sprawy uznał, że skarżący nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania i przyznał mu prawo pomocy w zakresie częściowym poprzez zwolnienie od obowiązku uiszczenia wpisu od skargi.
Instytucja prawa pomocy jest wyjątkiem od generalnej zasady ponoszenia kosztów postępowania przez stronę i ma zastosowanie w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Celem tej instytucji jest bowiem zapewnienie realnego prawa do sądu stronie, która nie jest w stanie ponieść kosztów postępowania. Wykładnia ustawowego określenia "gdy osoba ta wykaże", o którym mowa w art. 246 § 1 P.p.s.a. sprowadza się do przyjęcia, że to na ubiegającym się o przyznanie prawa pomocy spoczywa ciężar dowodu, że znajduje się w sytuacji uprawniającej go do przyznania mu prawa pomocy. Orzeczenie sądu w tej kwestii zależy zatem od tego, czy strona wykaże przesłanki, o których mowa w art. 246 § 1 P.p.s.a.
Naczelny Sąd Administracyjny podziela stanowisko wyrażone w zaskarżonym postanowieniu, że skarżący nie wykazał, iż nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania przy uwzględnieniu jego stanu majątkowego. W konsekwencji należało dojść do wniosku, że jest on w stanie ponieść koszy postępowania w zakresie częściowym, a zatem zaskarżone postanowienie należy uznać za zasadne.
W tym stanie rzeczy Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 w związku z art. 197 § 2 P.p.s.a., oddalił zażalenie.