Okoliczność braku przymusu adwokackiego do złożenia zażalenia nie może stanowić podstawy odmowy przyznania prawa pomocy w zakresie ustanowienia adwokata z urzędu. Jak bowiem wynika z art. 246 par. 1 pkt 1 i pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./ jedynym kryterium przyznawania prawa pomocy jest sytuacja materialna wnioskodawcy.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia Beaty Rz. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 24 marca 2005 r., (...) odmawiające zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia adwokata w sprawie ze skargi Bogusława Rz. i Wojciecha Rz. na postanowienie (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego w Sz. z dnia 24 kwietnia 2002 r., (...) w przedmiocie nałożenia grzywny w celu przymuszenia postanawia: oddalić zażalenie.
Pismem z dnia 29 grudnia 2004 r. Beata Rz. wniosła zażalenie na postanowienie Wojewódzkiego Sądu administracyjnego w Szczecinie z dnia 17 grudnia 2004 r. odrzucające wniosek Wojciecha Rz. o przywrócenie terminu do wykonania zobowiązania Sądu z dnia 6 października 2004 r. do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku Wojewódzkiego Sądu administracyjnego w Szczecinie z dnia 17 lipca 2004 r. jako załącznika do wcześniejszego wniosku o przywrócenie terminu.
W odpowiedzi na zarządzenie Sędziego Przewodniczącego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 28 stycznia 2005 r. wzywające do uzupełnienia braków formalnych zażalenia, w tym uiszczenie wpisu w wysokości 100 zł Beata Rz. w piśmie z dnia 7 lutego 2004 r., uzupełnionym formularzem PPF wniosła o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym.
Postanowieniem z dnia 24 marca 2005 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie odmówił udzielenia Barbarze Rz. zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia adwokata. W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia Sąd I instancji stwierdził, że kwota dochodów Beaty Rz. w wysokości 2.500 zł uzyskiwana z tytułu alimentów pozwala na uiszczenie kwoty wpisu w wysokości 100 zł. Sąd I instancji uznał również, że dla sporządzenia zażalenia nie istnieje wymóg przymusu adwokackiego, co uzasadnia oddalenie wniosku o ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika.
Zażaleniem z dnia 2 kwietnia 2005 r. Beata Rz. zaskarżyła postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 24 marca 2005 r. wskazując, że wysokość jej dochodów wynosi 1.000 zł, a nie 2.500 zł, jak uznał Sąd I instancji w zaskarżanym orzeczeniu. Otrzymuje bowiem 1.000 zł alimentów, która w podziale na trzech członków rodziny daje kwotę ok. 333 zł na osobę miesięcznie. Pozostałą kwota 1.500 zł jest pobierana z konta małoletniej córki Małgorzaty Rz. za zgodą sądu rodzinnego i pochodzące stąd dochody mogą zostać przeznaczone tylko i wyłącznie na zaspakajanie potrzeb dzieci.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zażalenie jest nieuzasadnione i podlega oddaleniu.
Na podstawie art. 246 par. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./, przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej następuje w zakresie całkowitym - gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Z konstrukcji tego przepisu wynika, że to na wnioskodawcy ciąży obowiązek wykazania, iż znajduje się w sytuacji materialnej uprawniającej do przyznania prawa pomocy.
Instytucja przyznania prawa pomocy ma charakter wyjątkowy i jest stosowana tylko w przypadkach osób, które znajdują się w bardzo trudnej sytuacji materialnej. Do nich zaliczyć można osoby rzeczywiści ubogie, które ze względu na okoliczności życiowe pozbawione są środków do życia, bądź środki te są bardzo ograniczone i zaspokajają tylko podstawowe potrzeby życiowe.
Mając na uwadze treść powołanego uregulowania oraz okoliczności przedmiotowej sprawy należy wskazać, że Beata Rz. nie udowodniła w sposób przekonywujący, że zachodzą przesłanki do przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym. Z informacji zawartych w dokumentach złożonych przez nią do akt sprawy wynika, że miesięczny dochód skarżącej wynosi 2.500 zł. Co prawda w treści zażalenia Beata Rz. uściśliła, że stanowiąca część tej sumy kwota 1.500 zł jest pobierana z konta małoletniej córki i może być przeznaczana tylko na zaspakajanie potrzeb dzieci. Zauważyć jednak należy, że zaspakajanie potrzeb dzieci poprzez przeznaczanie tej kwoty na ich utrzymanie pozwala na zaoszczędzenie na inne cele kwoty alimentów w wysokości 1.000 zł wypłacanych Beacie Rz. przez męża. W takiej sytuacji nie można uznać, że konieczność uiszczenia kosztów postępowania związanego z wniesieniem powołanego wyżej zażalenia pozbawi skarżącą i jej rodzinę środków niezbędnych do utrzymania. Zauważyć bowiem należy, że wpis od tego zażalenia wynosi 100 zł, zaś ustanowienie pełnomocnika nie wiązałoby się z poniesieniem dużych kosztów, skoro zaskarżane orzeczenie ma charakter proceduralny, rozpoznawane w nim zagadnienie nie jest skomplikowane, a zażalenie będzie rozpoznawane na posiedzeniu niejawnym /co pozwoli wnioskodawczyni na uniknięcie kosztów związanych z zastępstwem na ewentualnej rozprawie/.
Zauważyć tutaj należy, że powoływana w zaskarżanym rozstrzygnięciu okoliczność braku przymusu adwokackiego do złożenia zażalenia nie może stanowić podstawy odmowy przyznania prawa pomocy w zakresie ustanowienia adwokata z urzędu. Jak bowiem wynika z powołanych wyżej przepisów Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi jedynym kryterium przyznawania prawa pomocy jest sytuacja materialna wnioskodawcy. Wobec tego powołanie uzasadnieniu zaskarżanego orzeczenia tej okoliczności jako przesłanki odmowy udzielenia prawa pomocy jest błędne, choć co do zasady /z podstaw opisanych wyżej/ wyrok jest zgodny z prawem.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 197 w zw. z art. 184 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzeczono jak w sentencji.