Referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie - Monika Rudzka po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2008 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku R.K. o zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie skargi na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] Nr [...] w przedmiocie sprostowania omyłki p o s t a n a w i a oddalić wniosek skarżącego o zwolnienie od kosztów sądowych
W odpowiedzi na wezwanie do uiszczenia wpisu sądowego w kwocie 100 zł od skargi na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] Nr:[...] w przedmiocie sprostowania omyłki, R.K. złożył wniosek o przyznanie prawa pomocy obejmującego zwolnienie od kosztów sądowych.
Z informacji zawartych w formularzu wniosku o przyznanie prawa pomocy wynika, że skarżący prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z żoną W.K. , emerytką oraz 26-letnim synem R, studentem [...]. Ich miesięczny dochód wynosi [...] zł i stanowi go renta skarżącego wysokości [...] zł oraz emerytura jego żony w wysokości [...] zł. W skład majątku skarżącego wchodzi udział [...] we własności domu o powierzchni [...] m² i działki wielkości [...] arów położonych w J. oraz mieszkanie o powierzchni [...] m² w K. Skarżący nie posiada oszczędności, jak również przedmiotów wartościowych o wartości powyżej 3000 euro.
Uzasadniając wniosek o przyznanie prawa pomocy R.K. podniósł, iż jego renta wynosi [...] zł, z czego ponosi wydatki na lekarstwa. Skarżący cierpi na szereg schorzeń - dyskopatia, układ krążenia, owrzodzenia nóg, żylaki, nadciśnienie tętnicze, usunięta nerka. Koszty utrzymania przedstawiają się następująco: mieszkanie 510 zł, gaz 180 zł, prąd 230 zł, telefon 30 zł, oprócz tego wyżywienie i zakup lekarstw.
Mając na uwadze powyższe zważono, co następuje:
Na wstępie należy wyjaśnić, że instytucja przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym, zgodnie z art. 246 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zmianami) przysługuje osobie fizycznej, która wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Prawo pomocy w zakresie częściowym, którego przyznania domaga się skarżący, obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 3 ustawy).
Użyte w art. 246 ustawy sformułowanie "gdy osoba wykaże" oznacza, iż to na wnoszącym o przyznanie prawa pomocy spoczywa ciężar dowodu, że znajduje się w sytuacji uzasadniającej przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym lub częściowym. Przez uszczerbek utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny, o którym mowa w powołanym przepisie, należy zaś rozumieć zachwianie sytuacji materialnej i bytowej strony skarżącej w taki sposób, iż nie jest ona w stanie zapewnić sobie minimum warunków socjalnych.
W orzecznictwie sądowym prezentowane jest stanowisko, że przyznanie prawa pomocy powinno mieć charakter wyjątkowy i winno być stosowane w stosunku do osób charakteryzujących się ubóstwem (przykładowo do takich osób można zaliczyć bezrobotnych bez prawa do zasiłku lub osoby ze względu na okoliczności życiowe pozbawione całkowicie środków do życia). Strona będąca osobą fizyczną powinna partycypować w kosztach postępowania, jeżeli ma jakiekolwiek środki majątkowe, w szczególności posiada stały miesięczny dochód przewyższający ustalone minimalne wynagrodzenie za pracę (post. NSA z dnia 22 grudnia 2002 r., OZ 862/04, niepubl.). Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 10 stycznia 2005 r. (sygn. akt FZ 478/04, niepublik.), stwierdził, iż opłaty sądowe stanowią rodzaj danin publicznych. Zwolnienia od ponoszenia tego rodzaju danin stanowią odstępstwo od konstytucyjnego obowiązku ich powszechnego i równego ponoszenia, wynikającego z art. 84 ustawy zasadniczej. Dlatego też muszą być stosowane w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją uzasadnione powody do przerzucenia ciężaru dotyczącego danej osoby, czy osób, na współobywateli. Z ich bowiem środków pochodzą dochody budżetu państwa, z których pokrywa się koszty postępowania sądowego w razie zwolnienia strony skarżącej z obowiązku ich ponoszenia. Strona musi zatem wykazać, iż jej sytuacja materialna jest na tyle trudna, iż uzasadnia poczynienie odstępstwa od tej generalnej reguły.