Referendarz sądowy w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Rzeszowie Agata Kosowska-Dudzik po rozpoznaniu w dniu 14 czerwca 2018 roku w Rzeszowie na posiedzeniu niejawnym wniosku S. Z. o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia adwokata w sprawie ze skargi S. Z. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] kwietnia 2018 r. nr [...] w przedmiocie skierowania na badanie psychologiczne - postanawia - I. przyznać wnioskodawcy prawo pomocy poprzez zwolnienie od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych w połowie pełnej ich wysokości, II. odmówić przyznania wnioskodawcy prawa pomocy w zakresie pozostałych kosztów sądowych oraz w zakresie ustanowienia adwokata.
S. Z. w sprawie ze swojej skargi na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w przedmiocie skierowania na badanie psychologiczne wniósł o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata.
Podniósł, że znajduje się w trudnej sytuacji. Jest rolnikiem; prowadzi gospodarstwo rolne, którego powierzchnia wynosi 8 ha. Mieszka w domu stanowiącym własność matki. Zaznaczył, że w ubiegłym roku pod naporem śniegu zawaliła się należąca do niego stajnia, w związku z czym zmuszony był do zaciągnięcia pożyczki celem odbudowy i obecnie ma "duże długi". Skarżący podkreślił, że nie posiada nikogo na utrzymaniu z tym, że pomaga swojej niepełnosprawnej matce. Dochód strony z tytułu sprzedaży mleka wynosi od 1800 do 2000 zł miesięcznie. Jako wydatki wymieniony wskazał: utrzymanie domu - 600 zł, wyżywienie - 600 zł, ubrania - 200 zł, lekarstwa - 100 zł, środki czystości 100 zł, paliwo - 200 zł, opał - 200 zł.
Rozpoznając wniosek, zważono, co następuje:
Wniosek skarżącego dotyczy zarówno zwolnienia od kosztów sądowych, jak i ustanowienia adwokata. Należy wskazać, że obecnie na stronie ciąży obowiązek uiszczenia wpisu od skargi, którego wysokość to 200 zł. Żądany zakres wsparcia przez Państwo składa się na całkowite prawo pomocy, o czym stanowi art. 245 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2017 r. poz. 1369 ze zm.), zwanej dalej "P.p.s.a." Przesłanką jego przyznania jest w myśl art. 246 § 1 pkt 1 P.p.s.a. niemożność poniesienia jakichkolwiek kosztów postępowania. Ustawodawca przewidział także pomoc częściową tj. obejmującą zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub jedynie ustanowienie adwokata, a to w myśl art. 245 § 3 P.p.s.a. Do otrzymania tego ostatniego wsparcia uprawniona jest z kolei osoba, która nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a.).
Przy rozpoznawaniu wniosku o prawo pomocy istotne jest by mieć na uwadze, że ma ono wyjątkowy charakter, bowiem stanowi odstępstwo od wyrażonej w art. 199 P.p.s.a. zasady ponoszenia kosztów postępowania sądowego przez jego strony. Oznacza to, że tylko jakieś szczególne, zachodzące po stronie skarżącego okoliczności mogą uzasadniać jego dofinansowanie ze środków Skarbu Państwa. Podkreślenia wymaga nadto, że to wnioskujący o wsparcie obowiązany jest wykazać, że jest ono w jego wypadku potrzebne tzn., że spełnia którąś z ustawowych przesłanek prawa pomocy. Na powyższy obowiązek wskazuje jednoznaczna treść powołanych wyżej art. 246 § 1 pkt 1 i pkt 2 P.p.s.a., które posługują się pojęciem "wykaże" w odniesieniu do wskazanych w nich przesłanek.
Mając więc na uwadze przedstawione wyżej unormowania prawne, jak też podane przez skarżącego we wniosku okoliczności rozpoznający ten wniosek uznał, że istnieje potrzeba jego uwzględnienia, jednakże tylko częściowego, a mianowicie w zakresie zwolnienia od połowy kosztów sądowych w sprawie. Jak już wyżej zaznaczono, wynoszą one obecnie 200 zł, zaś te, które mogą się pojawić w przyszłości będą już jednostkowo niższe. Przedstawiona zaś przez wnioskodawcę jego sytuacja finansowa wskazuje, że częściowe poniesienie tych kosztów sądowych tzn. w połowie znajduje się w granicach jego możliwości płatniczych. Wprawdzie bowiem zadeklarowane przez skarżącego wydatki wyczerpują w istocie całość zadeklarowanych przez niego dochodów, jednak należy zwrócić uwagę na dwie kwestie. Po pierwsze, nie wszystkie wydatki strony mogą być uznane za konieczne w rozumieniu art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a. Chodzi mianowicie o te na ubranie i środki czystości w łącznej miesięcznej kwocie 300 zł. Po drugie zaś, sytuacja materialna strony nie jest do końca jasna. We wniosku składający go podniósł bowiem, że pomaga niepełnosprawnej matce, z czym wiąże się najprawdopodobniej konieczność posiadania jakichś dodatkowych środków pieniężnych, wykorzystywanych na ten cel. Ponadto, pierwotnie tzn. na niewłaściwym formularzu wniosku (tj. obowiązującym w postępowaniu przed sądem powszechnym) podał on, że ponosi wydatek na paliwo przeznaczane do maszyn rolniczych w kwocie 400 zł. Z kolei, na wniosku złożonym już na prawidłowym formularzu tj. mającym zastosowanie w postępowaniu sądowoadministracyjnym wskazał, że wydatek na paliwo wynosi 200 zł, przy czym nie zaznaczył, czy dotyczy to maszyn rolniczych. Z akt administracyjnych wynika zaś, że strona posiada także samochód osobowy, bowiem niniejsza sprawa dotyczy właśnie czynów, których wymieniony dopuścił się przy jego użyciu (naruszenie przepisów o ruchu drogowym, czego skutkiem było skierowanie strony na badanie psychologiczne). Poza tym, skarżący najprawdopodobniej spłaca też zaciągniętą pożyczkę na odbudowę stajni.
W odniesieniu natomiast do żądania ustanowienia pełnomocnika należy podnieść, że jego obecność na etapie, na którym znajduje się niniejsza sprawa nie jest obowiązkowa, o czym przesądzają właściwe przepisy P.p.s.a. Należy poza tym podkreślić, że z mocy art. 6 P.p.s.a., sąd obowiązany jest (w razie uzasadnionej potrzeby) do udzielania stronom występującym bez adwokata niezbędnych pouczeń co do czynności procesowych i skutków ich zaniedbań. Z kolei, w myśl art. 134 § 1 P.p.s.a., sąd rozpoznaje sprawę w jej granicach i nie jest związany podniesionymi w niej zarzutami, wnioskami oraz powołaną podstawą prawną. Powołane regulacje prawne stanowią ustanowione przez prawodawcę gwarancje rzetelnego rozpoznania sprawy. Jeśli zaś strona uznaje za konieczny udział zawodowego pełnomocnika w sprawie już na tym jej etapie, winna w tym celu podjąć samodzielne starania mające na celu pozyskanie potrzebnych w tym zakresie środków.
Z wymienionych wyżej względów uznano, że zasadne jest zwolnienie skarżącego od połowy kosztów sądowych. Natomiast odmówiono przyznania takiego zwolnienia w odniesieniu do pozostałych kosztów sądowych oraz odmówiono ustanowienia pełnomocnika.
Podstawę orzeczenia stanowi art. 258 § 2 pkt 7 w zw. z art. 245 § 2, § 3 i art. 246 § 1 pkt 1, pkt 2 P.p.s.a.