St. Referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie Piotr Godlewski po rozpoznaniu w dniu 15 lipca 2015 r. na posiedzeniu niejawnym wniosków Z. M. i K. M. o zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie z ich skargi na uchwałę Rady Gminy [...] z dnia [...] maja 2015 r. Nr [...] w przedmiocie zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego - p o s t a n a w i a - odmówić przyznania skarżącym prawa pomocy obejmującego zwolnienie od kosztów sądowych.
Z. M. i K. M. wezwani do solidarnego uiszczenia wpisu w kwocie 300 zł od wniesionej skargi, zwrócili się o zwolnienie od tego obowiązku. Wskazali, że w dniu 3 lipca 2015 r. w toczącej się równolegle sprawie II SA/Rz 812/15 dokonali opłacenia wpisu w wysokości 600 zł, a ponowne opłacenie takiej kwoty w krótkim okresie czasu spowodowałoby nadmierne obciążenie domowego budżetu i ograniczenie środków na bieżące utrzymanie.
W złożonych następnie w wyniku wezwań urzędowych formularzach PPF, mających zastosowanie do osób fizycznych ubiegających się o przyznanie prawa pomocy w postępowaniu sądowoadministracyjnym, wnieśli o zwolnienie od kosztów sądowych. Wskazali na naruszenie ich interesu prawnego przez Gminę [...] i związaną z tym potrzebę obrony swoich praw, co generuje związane z tym koszty. Wg złożonych oświadczeń, prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, utrzymując się z emerytur w wysokości 2089 i 1697 zł. Jako posiadany majątek wykazali dom o pow. zabudowy 48 m², mieszkanie o pow. 64 m², nieruchomość rolną i leśną o pow. odpowiednio 1,61 oraz 0,04 ha, lokaty bankowe w wysokości 108 tys. zł oraz samochód osobowy Renault Clio z 1999 r.
Mając powyższe na uwadze stwierdzono, co następuje:
Z uwagi na pozostawanie przez wnioskodawców we wspólnym gospodarstwie domowym oraz przysługujący im w postępowaniu ten sam status strony skarżącej, postanowiono o wspólnym rozpoznaniu złożonych przez nich wniosków.
Zwolnienie od kosztów sądowych wchodzi w zakres częściowego prawa pomocy, którego przyznanie osobie fizycznej uzależnione jest od wykazania braku możliwości poniesienia pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny - art. 245 § 3 w/z z art. 246 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.) - określanej dalej jako P.p.s.a.
Wykazanie tej przesłanki obciąża osobę wnioskującą, o czym świadczy m.in. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 stycznia 2012 r. II FZ 825/11, zgodnie z którym wnioskodawca powinien wykazać, że jego sytuacja materialna jest na tyle trudna, że nie jest w stanie pokryć kosztów sądowych we własnym zakresie. Kryterium finansowe (majątkowe) jest przy tym jedynym, na podstawie którego ocenia się zdolność do poniesienia tych kosztów; z tego względu bez znaczenia pozostaje powołana przez wnioskodawców i motywowana względami słuszności potrzeba obrony ich praw.
Analiza wniosku Z. i K. M. nie potwierdza zasadności wyłączenia względem nich obowiązku poniesienia kosztów sądowych, który zgodnie z ukształtowanym orzecznictwem sądowym (m.in. postanowienie NSA z dnia 22 grudnia 2002 r. sygn. akt OZ 862/04) rozciąga się na wszystkie osoby posiadające jakiekolwiek środki majątkowe i dochody. Z udzielonych przez nich informacji nie wynika jakiekolwiek zagrożenie uszczerbkiem dla ich koniecznego utrzymania, które byłoby związane z jednorazowym opłaceniem kosztów sądowych, w tym wpisu od skargi, który w niniejszej sprawie wynosi 300 zł, a nie jak błędnie mniemają skarżący 2 x 300 zł. W doręczonym im odpisie zarządzenia o wezwaniu do opłacenia wpisu sądowego wyraźnie oznaczono kwotę wpisu na 300 zł oraz zawarto wskazanie, że jego uiszczenie przez któregokolwiek ze skarżących zwalnia pozostałe osoby z tego obowiązku (ubocznie należy wskazać, że wymagany od skarżących wpis w sprawie II SA/Rz 812/15 także wynosił 300, a nie 600 zł). Wnioskodawcy mają w pełni zaspokojone potrzeby mieszkaniowe oraz stałe i do tego nie najniższe względem dwóch osób źródła dochodów w łącznej wysokości 3786 zł miesięcznie, które należy uznać za w pełni adekwatne do ponoszonych wydatków. Mimo braku ich kwotowego wyszczególnienia, z samego zestawienia posiadanych przez nich składników majątkowych nie sposób wyprowadzić twierdzenia o braku możliwości poniesienia kosztów sądowych, zwłaszcza że związane z tym zagrożenie uszczerbkiem dla koniecznego utrzymania nie dotyczy wszystkich normalnie ponoszonych wydatków, lecz zaspokojenia wyłącznie podstawowych potrzeb życiowych i to tylko w ich niezbędnym zakresie, tj. zakupu żywności, środków czystości, kosztów leczenia, podstawowych opłaty związanych z utrzymaniem domu lub mieszkania. Zgodnie z postanowieniem NSA z dnia 13 marca 2012 r. I FZ 51/12, przez uszczerbek w koniecznym utrzymaniu należy rozumieć takie zachwianie sytuacji materialnej i bytowej, w którym strona nie jest w stanie zapewnić sobie minimum warunków socjalnych; co do zasady nie obejmują one m.in. kosztów utrzymania pojazdów mechanicznych.