Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Krzysztof Bogusz po rozpoznaniu w dniu 5 grudnia 2013 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z wniosku J. M. o przyznanie prawa pomocy na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Opolu z dnia 29 lipca 2013 r., nr [...] w przedmiocie dodatku mieszkaniowego na skutek sprzeciwu skarżącej od postanowienia referendarza sądowego z dnia 21 października 2013 r., sygn. akt II SO/Op 24/13 postanawia: 1) oddalić wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, 2) umorzyć postępowanie w zakresie żądania zwolnienia od kosztów sądowych.
J. M. wniosła o przyznanie prawa pomocy przez zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Oświadczyła, że prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe i utrzymuje się z zasiłku okresowego (230,23 zł.) oraz zasiłków celowych z pomocy społecznej. Stałe wydatki mieszkaniowe określiła na 56,24 zł. Podniosła, że nie może ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania w sprawie sądowej, w której zamierza zaskarżyć decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Opolu z 29 lipca 2013 r., nr [...], w przedmiocie dodatku mieszkaniowego, który jej przyznano, lecz nigdy nie wypłacono. Zaznaczyła, że tylko profesjonalny pełnomocnik może sformułować skargę do Sądu, celem kontroli wydanej decyzji.
Postanowieniem referendarza sądowego z 21 października 2013 r. odmówiono stronie przyznania prawa pomocy. W sprzeciwie datowanym błędnie 7 października 2013 r. (nadanym przesyłką pocztową z 7 listopada 2013 r.) wnioskodawczyni zarzuciła naruszenie prawa materialnego i procedury, co istotnie wpłynęło na wynik sprawy oraz sprzeczność istotnych ustaleń referendarza z treścią zebranego materiału dowodowego. Wniosła o przyznanie prawa pomocy zgodnie "z interesem społecznym i słusznym interesem strony".
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
I. Zgodnie z art. 243 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U 2012 poz. 270 ze zm.) dalej też P.p.s.a. prawo pomocy może być przyznane stronie na jej wniosek złożony przed wszczęciem postępowania lub w toku postępowania. Wniosek ten jest wolny od opłat sądowych.
W myśl art. 244 § 1 P.p.s.a prawo pomocy obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego.
Stosownie do art. 245 § 2 prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego, a zgodnie z art. 246 § 1 pkt 1 przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej następuje w zakresie całkowitym, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania.
Zdaniem Sądu mimo, iż przepisy Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w zakresie prawa pomocy (art. 243 - 263 P.p.s.a.) nie zawierają odpowiednika art. 117 § 5 Kodeksu postępowania cywilnego, to nie można pomijać, iż zastosowanie zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu ma w założeniu wyrównywać szanse stron postępowania sądowego w zakresie prawa do sądu. Przyznanie prawa pomocy ma wyrównać prawa strony, która z uwagi na stan ubóstwa (stąd dawna nazwa tego prawa - prawo ubogich), nie jest w stanie skorzystać z prawa do sądu (prawa do zaskarżenia np. decyzji administracyjnej) z uwagi na barierę finansową i w tym sensie jest w gorszej sytuacji niż strona, którą po prostu stać na poniesienie kosztów sądowych i kosztów pełnomocnika z wyboru.
II. Rozpoznając wniosek przede wszystkim trzeba zważyć, że decyzję wydano w oparciu o przepisy ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 966), która reguluje świadczenia w ramach szeroko rozumianej pomocy społecznej. Zgodnie z art. 239 pkt 1 lit a P.p.s.a. strona postępowania z zakresu pomocy społecznej nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych. Dlatego w praktyce do rozpatrzenia pozostał wniosek skarżącego o przyznanie prawa pomocy w zakresie ustanowienia pełnomocnika z urzędu, gdyż postępowanie o zwolnienie od kosztów sądowych jest bezprzedmiotowe i podlega umorzeniu.