Roszczenie członka rolniczej Spółdzielni produkcyjnej o udział w podzielonym dochodzie spółdzielni /art. 171 w związku z art. 158 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze - Dz.U. nr 30 poz. 210 ze zm./ nie jest sprawą z zakresu prawa pracy w rozumieniu art. 476 par. 1 pkt 2 Kpc.
Sąd Najwyższy z udziałem prokuratora Prokuratury Generalnej PRL, S. Trautsolta, w sprawie z powództwa Mirosławy L. i Haliny R. przeciwko Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w M. o zapłatę po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Z.G. z siedzibą w S. postanowieniem z dnia 4 marca 1986 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 Kpc:
Czy roszczenie członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej o udział w dochodzie spółdzielni także w tej jego części, która stanowi dochód podzielny /art. 158 i art. 171 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze - Dz.U. nr 30 poz. 210 ze zm./, jest roszczeniem z zakresu prawa pracy w rozumieniu art. 476 par. 1 pkt 2 Kpc, do rozpoznania którego właściwy rzeczowo jest sąd pracy?
powziął następującą uchwałę:
Powódki domagały się zasądzenia od pozwanej Spółdzielni Produkcyjnej kwot po 66.300 zł z tytułu podziału nadwyżki dochodu za 1984 r.
Sąd Rejonowy - Sąd Pracy powództwo oddalił, a w związku z rewizją powódek Sąd Wojewódzki - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych przedstawił Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 par. 1 Kpc do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, sprecyzowane w sentencji postanowienia.
Zarówno z sentencji postanowienia, jak i jego uzasadnienia wynika, że wątpliwości Sądu sprowadzają się do trybu postępowania w sprawach, w których członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej dochodzi od Spółdzielni udziału w tzw. dochodzie podzielnym /art. 171 w związku z art. 158 prawa spółdzielczego/. Sąd Wojewódzki skłonny jest przychylić się do poglądu, że tego rodzaju sprawy nie mają charakteru spraw z zakresu prawa pracy w rozumieniu art. 476 par. 1 pkt 2 Kpc i że w związku z tym do ich rozpoznawania właściwe są sądy cywilne, a nie sądy pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 476 par. 1 pkt 2 Kpc przez sprawy z zakresu prawa pracy rozumie się sprawy o roszczenia z innych stosunków prawnych niż stosunek pracy, do których z mocy odrębnych przepisów stosuje się przepisy prawa pracy, natomiast stosownie do par. 5 art. 476 Kpc przez użyte w dziale III, zatytułowanym "Postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych", określenie "pracownik" rozumie się m.in. członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej. Opierając się na brzmieniu powołanego par. 5 art. 476 Kpc przedstawiciel Prokuratury Generalnej PRL w postępowaniu przed Sądem Najwyższym reprezentował pogląd, że sprawa w której członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej dochodzi od spółdzielni udziału w tzw. dochodzie podzielnym, jest sprawą z zakresu prawa pracy w rozumieniu art. 476 par. 1 pkt 2 Kpc, skoro z mocy ustawy członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej został potraktowany jak pracownik.
Sąd Najwyższy w obecnym składzie nie podziela tego stanowiska z następujących przyczyn:
I. Przepis art. 476 Kpc stanowi jednolitą całość normatywną zawierającą w swej treści dwa elementy. Z jednej strony cytowana dyspozycja zawiera element przedmiotowy, znalazł on wyraz w treści pkt 2 par. 1 art. 476 Kpc, który - jeśli chodzi o roszczenia z innych stosunków prawnych niż stosunek pracy, a do takich stosunków prawnych należą stosunki cywilnoprawne łączące ze spółdzielnią produkcyjną jej członka, przez sprawę z zakresu prawa pracy rozumie nie każdą sprawę wywodzącą się z tych "innych stosunków prawnych", lecz tylko taką, w której z mocy odrębnych przepisów stosuje się materialne przepisy prawa pracy. Drugi element o charakterze podmiotowym występuje w par. 5 art. 476 Kpc, gdyż ten przepis z punktu widzenia procesowego zrównuje członka spółdzielni produkcyjnej z pracownikiem. Prawidłowa wykładnia całości art. 476 Kpc musi uwzględniać oba wspomniane elementy, a więc również zawarty w pkt 2 par. 1 art. 476 Kpc element przedmiotowy. W konsekwencji członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej tylko wówczas może być uznany za pracownika /par. 5 art. 476 Kpc/, jeżeli dochodzi roszczenia, dla oceny którego z mocy odrębnych przepisów stosuje się materialnoprawne przepisy prawa pracy. Nie do przyjęcia natomiast byłaby wykładnia par. 5 art. 476 Kpc, która by członkowi rolniczej spółdzielni produkcyjnej nadawała procesowy charakter pracownika, nawet wówczas, gdyby dochodził od spółdzielni roszczeń o charakterze cywilnoprawnym, dla oceny których przepisy prawa pracy nie mają zastosowania. Tego rodzaju wykładnię, opierającą się wyłącznie na werbalnym brzmieniu par. 5 art. 476 Kpc, nie uwzględniającą zawartego w dyspozycji tego samego artykułu elementu przedmiotowego /pkt 2 par. 1 art. 476 Kpc/, jako sprzeczną z zasadami interpretacyjnymi, trzeba by uznać za błędną.