Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Małgorzata Borowiec sędzia NSA Wiesław Morys (spr.) sędzia del. NSA Jerzy Stankowski Protokolant starszy asystent sędziego Łukasz Mazur po rozpoznaniu w dniu 3 lutego 2015 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skarg kasacyjnych: A. D. P. i E. B. M. G. oraz Ministra Infrastruktury i Rozwoju od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 4 lutego 2014 r. sygn. akt I SA/Wa 2572/12 w sprawie ze skargi Skarbu Państwa - Ministra Sprawiedliwości na decyzję Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia [...] października 2012 r. nr [...] w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji 1) oddala skargi kasacyjne 2) odstępuje od zasądzenia na rzecz Skarbu Państwa - Ministra Sprawiedliwości zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego w całości.
Zaskarżonym wyrokiem Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uwzględnił skargę na opisaną w sentencji decyzję i uchylił tę decyzję, jak też poprzedzającą ją decyzję z dnia [...] grudnia 2011 r., nr [...], nadto stwierdził, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu oraz orzekł o kosztach postępowania.
W uzasadnieniu tegoż wyroku Sąd I instancji przytoczył następujący stan faktyczny i prawny: orzeczeniem z dnia [...] marca 1954 r. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie - na podstawie dekretu z dnia 26 kwietnia 1949 r. o nabywaniu i przekazywaniu nieruchomości niezbędnych dla realizacji narodowych planów gospodarczych (Dz. U. z 1952 r. Nr 4, poz. 31 ze zm.), dalej dekret - orzekło o wywłaszczeniu na rzecz Skarbu Państwa reprezentowanego przez Instytut Ekspertyz Sądowych Ministerstwa Sprawiedliwości, dalej Instytut, nieruchomości położonej w Krakowie przy ul. [...] (obecnie [...]) i [...], o pow. 1114,50 m 2, KW nr [...], obejmującej parcele l. kat. [...], stanowiącej współwłasność E. H., C. H. i S. H., z dniem [...] maja 1953 r. Orzeczenie to utrzymała w mocy Odwoławcza Komisja Wywłaszczeniowa decyzją z dnia [...] sierpnia 1954 r. Następczynie prawne współwłaścicieli tej nieruchomości - A. D. P. i E. B. M. G. - wystąpiły o stwierdzenie nieważności powyższych rozstrzygnięć, zarzucając im naruszenie art. 8 dekretu z powodu nieprzeprowadzenia negocjacji w sprawie dobrowolnego odstąpienia nieruchomości, art. 5 dekretu z uwagi na brak zezwolenia Przewodniczącego Komisji Planowania Gospodarczego, nadto podniosły fakt, że Instytut był najemcą nieruchomości, a współwłaściciele wyrazili zgodę na dalszy jej najem, zatem nieruchomość ta nie była niezbędna dla realizacji narodowego planu gospodarczego. Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej decyzją z dnia [...] grudnia 2011 r., na podstawie art. 156 § 1 pkt 2 K.p.a., stwierdził nieważność obu wspomnianych orzeczeń, a to ze względu na rażące naruszenie art. 1 dekretu. Doszedł bowiem do przekonania, że skoro przedmiotowa nieruchomość - zarówno w dacie wszczęcia postępowania wywłaszczeniowego, jak i w dacie orzekania w sprawie o wywłaszczenie - była użytkowana przez Instytut Ekspertyz Sądowych w Krakowie na podstawie umowy najmu z dnia [...] maja 1950 r., której czas trwania został przewidziany do końca 1955r., nadto gdy współwłaściciele wyrazili zgodę na dokonanie potrzebnych przeróbek i adaptacji, jej przejęcie w trybie wywłaszczenia nie było niezbędne dla umożliwienia dalszej działalności Instytutu. Wobec tego faktycznym celem wywłaszczenia było uregulowanie stanu prawnego, co nie ma oparcia w przepisach dekretu. Nie podzielił natomiast organ pozostałych zarzutów stron, gdyż w aktach zalega zezwolenie Przewodniczącego Komisji Planowania Gospodarczego z dnia [...] grudnia 1952 r., jak i pozytywna opinia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia [...] lipca 1952 r., wymagane przez przepisy art. 5 ust. 1 i 2 dekretu. Poza tym zachowano wymóg wystąpienia o dobrowolne odstąpienie nieruchomości, bo zwrócono się do pełnomocnika współwłaścicieli ze stosownym wezwaniem, a ten podjął się poinformowania ich o ofercie. W ocenie Ministra dokumentacja aktowa potwierdza też niezbędność przejęcia nieruchomości dla realizacji inwestycji w ramach narodowych planów gospodarczych. W uzasadnieniu decyzji szczegółowo umotywował on brak naruszenia innych przepisów dekretu. Wreszcie wskazał, iż w postępowaniu nie mógł brać udziału Instytut Ekspertyz Sądowych w Krakowie, ponieważ został zlikwidowany, a mienie i obowiązki jego przejął Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Sprawiedliwości. Obecnie na tym terenie i pod tą samą nazwą działa państwowa jednostka organizacyjna podległa temuż Ministrowi. Z tej przyczyny uznano Ministra Sprawiedliwości za reprezentanta Skarbu Państwa w tym postępowaniu. Tenże Minister złożył wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, podnosząc naruszenie przepisów art. 1 w związku z art. 4 ust. 1 i 2 dekretu przez ich błędną wykładnię, a także przepisów postępowania, a to art. 7, art. 8, art. 77 § 1, art. 156 § 1 pkt 2 K.p.a. Zaskarżoną decyzją Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej utrzymał w mocy swą poprzednią decyzję. W jej motywach wyraził pogląd, że w toku samego postępowania wywłaszczeniowego nie doszło do naruszenia w sposób rażący przepisów dekretu. Zgodził się także z Ministrem Sprawiedliwości, że przedmiotowa nieruchomość była niezbędna dla realizacji narodowych planów gospodarczych, zwłaszcza dlatego, że zawarcie umowy najmu nie stanowiło nabycia nieruchomości w rozumieniu dekretu, a przeszkodą do wywłaszczenia w jego trybie była jedynie możliwość nabycia własności lub ograniczonego prawa rzeczowego. Jednakowoż w ocenie organu niezbędność nabycia należy odróżnić od zasadności nabycia zwłaszcza w kontekście już zrealizowanego planu gospodarczego. Zdaniem Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej cel wywłaszczenia został zrealizowany jeszcze przed wszczęciem postępowania. Wykonanie planu gospodarczego polegało na stworzeniu warunków do funkcjonowania Instytutu, co nastąpiło z chwilą zawarcia umowy najmu. Tymczasem zgodnie z poglądami wyrażanymi w judykaturze wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy nie ma innej możliwości zrealizowania celu wywłaszczenia. Nie jest przy tym możliwe wywłaszczenie, gdy cel jest osiągnięty, bo instytucja ta nie służy uregulowaniu stanu prawnego nieruchomości. Dlatego wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy nie uwzględnił.