Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Jolanta Rudnicka sędzia NSA Monika Nowicka sędzia NSA Czesława Nowak-Kolczyńska (spr.) po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2020 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej I. D.-W. i W. W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 października 2019 r. sygn. akt I SA/Wa 930/19 w sprawie ze skargi I. D.-W. i W. W. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] 2019 r., nr [...] w przedmiocie odmowy potwierdzenia prawa do rekompensaty oddala skargę kasacyjną,
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z 2 października 2019 r., na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r. poz. 2325, ze zm., dalej: p.p.s.a.), oddalił skargę [...] i [...] na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z [...] marca 2019 r. o odmowie potwierdzenia prawa do rekompensaty z tytułu pozostawionego przez [...] nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej w [...], gm. [...], pow. [...], woj. wileńskie.
Decyzja Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji została wydana po uprzednim uchyleniu przez Naczelny Sąd Administracyjny wydanych w tej sprawie decyzji organów obu instancji. Wyrokiem z 12 kwietnia 2018 r., sygn. akt I OSK 2310/17, Naczelny Sąd Administracyjny uchylił wyrok Sądu I instancji oddalający skargę [...] na decyzję Ministra Skarbu Państwa z [...] grudnia 2016 r. oraz uchylił zaskarżoną decyzję wraz z poprzedzającą ją decyzją Wojewody [...] z [...] października 2016 r. o odmowie potwierdzenia prawa do rekompensaty. Odnosząc się do miejsca zamieszkania poprzednika prawnego skarżących zauważył, że miał on dwa miejsca zamieszkania: [...] i [...] i że nosił się z zamiarem powrotu do [...] np. po zakończeniu pracy w charakterze administratora Dóbr Mienia, tym bardziej, że nie sprzedał tej nieruchomości przed wyjazdem do [...].
W wyniku ponownie przeprowadzonego postępowania i uzupełnienia materiału dowodowego organy ponownie uznały, że brak jest podstaw do przyznania w tej sprawie prawa do rekompensaty określonej przepisami ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2017 r. poz. 2097, dalej: ustawa zabużańska). W zebranym materiale dowodowym nie ma bowiem przekonywujących informacji, iż ześrodkowane centrum życiowe [...], tj. miejsce gdzie koncentrowało się jego życie osobiste, zawodowe i rodzinne, było na terenie II Rzeczypospolitej Polskiej nie wchodzącym obecnie w skład terytorium państwa polskiego. Zdaniem organów, doszło do zmiany okoliczności faktycznych, co uzasadnia odstąpienie od zaprezentowanej przez NSA wykładni tj. pojawiły się nowe dowody o charakterze historycznym w których zawarte są istotne ustalenia dotyczące życia [...]. Zmiana stanu faktycznego wynika z uzyskania nowych dokumentów, w tym publikacji internetowych - zamieszczonych na stronie http://miniaturyhistoryczne.blogspot.com, w której omówione zostały losy [...], w tym okoliczności związane z przeniesieniem do [...], wydzierżawieniem majątku w [...] i zakupem kolejnych nieruchomości (np. w [...]).
Oddalając skargę wywiedzioną przez [...] i [...] na wydaną w tej sprawie decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z [...] marca 2019 r., Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie podkreślił, że porównując dane którymi dysponowały organy poprzednio rozpoznające sprawę i sądy a obecne uzasadnione jest więc twierdzenie, że zebrany materiał dowodowy jest szerszy i ma istotny wpływ na wynik sprawy. Orzekając NSA nie miał żadnych informacji na temat pozostawienia w dzierżawie majątku w [...] czy przyczyn jego opuszczenia. W ustalonym stanie faktycznym będącym przedmiotem oceny przez NSA [...] funkcjonowały jako majątek, który został kupiony przez [...] i który opuścił wyjeżdżając wraz z rodziną na terytorium Polski w obecnych granicach. Dokonując następnie oceny przesłanki ustalonej w art. 1 ust. 2 ustawy zabużańskiej Sąd podkreślił, że przepis ten wymaga aby okoliczności zmuszające do opuszczenia byłego polskiego terytorium były okolicznościami "związanymi z wojną rozpoczętą w 1939 r.", a nie "wynikały bezpośrednio w wojny rozpoczętej w 1939 r.". Zdaniem Sądu, sytuacja taka w niniejszej sprawie nie zachodzi. Przeanalizowane przez organ dowody wskazują na zupełnie inną przyczynę opuszczenia majątku w [...] tj. konieczność poszukiwania nowej pracy i edukacja dzieci. Potwierdza to także fakt, że [...] opuścił [...] znacznie przed wybuchem II wojny światowej. Wynika to z dokumentów takich jak; zaświadczenie Zarządu Miejskiego [...] z 21 marca 1945 r dotyczące pełnienia przez [...] funkcji Administracyjnych Dóbr Mienia, zeznania córki [...], potwierdzające, że przed wojną rodzina zamieszkiwała w [...] a po wojnie w majątku [...]. NSA tą kwestią w ogóle się nie zajmował. Oznacza to, że kwestia ta nie została przesądzona. Sąd po części podzielił wywody organu co do oceny dokumentu w postaci orzeczenia Państwowego Urzędu Repatriacyjnego z 21 sierpnia 1945 r. NSA dokument ten ocenił jako urzędowy (publiczny) w rozumieniu art. 52 ust. 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 22 marca 1928 r. o postępowaniu administracyjnym (Dz. U. Nr 36, poz. 341 ze zm.). - stanowiący dowód na to co zostało w nim zaświadczone i ocena ta wiąże organ i sąd. Sąd zgodził się jednak z organem, że jest to dowód na pozostawienie majątku poza obecnymi granicami Polski. Nie może natomiast stanowić dowodu na okoliczność, że [...] był repatriantem w rozumieniu ustawy. Wynika to choćby z tego, że jest to dokument wytworzony znacznie wcześniej niż uchwalenie omawianej ustawy a więc w sytuacji gdy nie były jeszcze sprecyzowane przesłanki jakie musi spełniać osoba, która pozostawiła majątek poza granicami R.P, aby uzyskać prawo do rekompensaty. Jest to jeden z dowodów w sprawie, który należy ocenić w konfrontacji z innymi dowodami - co też organ uczynił.