Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Elżbieta Kremer Sędziowie: Sędzia NSA Maciej Dybowski (spr.) Sędzia del. WSA Przemysław Szustakiewicz Protokolant: asystent sędziego Iwona Rzucidło-Grochowska po rozpoznaniu w dniu 24 lutego 2016 roku na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej H.F. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 12 grudnia 2014 r. sygn. akt I SA/Wa 2677/14 w sprawie ze skargi H.F. na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] czerwca 2014 r. nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji 1/ uchyla zaskarżony wyrok w całości; 2/ uchyla decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] czerwca 2014 r. nr [...]; 3/ zasądza od Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na rzecz H.F. kwotę 600 (sześćset) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 12 grudnia 2014 r., sygn. akt I SA/Wa 2677/14 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę H.F. na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] czerwca 2014 r. nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji.
Wyrok ów zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym:
Prezydium Powiatowej Rady Narodowej we Wrześni (dalej Prezydium PRN) decyzją z dnia [...] czerwca 1959 r. [nr [...]] (dalej decyzja z [...] czerwca 1959 r.), na podstawie art. 15 dekretu z dnia 18 kwietnia 1955 r. o uwłaszczeniu i o uregulowaniu innych spraw związanych z reformą rolną i osadnictwem rolnym (Dz. U. nr 18, poz. 107, dalej dekret), orzekło o przejęciu na rzecz Państwa opuszczonego gospodarstwa rolnego położonego w C., oznaczonego jako parcela nr 1 o pow. 7,89 ha, stanowiącego własność W.W.
Z wnioskiem [z 8 czerwca 2009 r.] o stwierdzenie nieważności decyzji z [...] czerwca 1959 r. wystąpiła H.F.(córka W.W.) wskazując, że przedmiotowy grunt został wniesiony przez właściciela jako wkład gruntowy do Spółdzielni Produkcyjnej w C. (dalej Spółdzielnia), a właściciel został członkiem Spółdzielni. Dnia 21 lutego 1957 r. W.W. wraz z kilkoma innymi członkami z ww. Spółdzielni wystąpili, a Spółdzielnia wydzieliła i zwróciła im wkłady gruntowe. Z czynności tych sporządzono protokół. Z powyższego wynika, że grunt nigdy nie został przez właściciela porzucony. Wnioskodawczyni podniosła, że były właściciel nieruchomości zmarł dnia [...] marca 1959 r., a tym samym decyzja z [...] czerwca 1959 r. nie mogła zostać mu doręczona.
Wojewoda Wielkopolski decyzją z dnia [...] maja 2012 r. [nr [...]] (dalej decyzja z [...] maja 2012 r.) stwierdził nieważność decyzji z [...] czerwca 1959 r. z uwagi na jej skierowanie do osoby nieżyjącej tj. W.W.
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi (dalej Minister Rolnictwa bądź organ odwoławczy) decyzją z dnia [...] marca 2013 r. nr [...] (dalej decyzja z [...] marca 2013 r.), na skutek odwołania Agencji Nieruchomości Rolnych Oddziału Terenowego w Poznaniu, uchylił decyzję z [...] maja 2012 r. i orzekł o odmowie stwierdzenia nieważności decyzji z [...] czerwca 1959 r. W ocenie organu odwoławczego w sprawie bezspornym jest, że przejęcie gospodarstwa na własność Państwa nastąpiło zgodnie z przepisami prawa obowiązującymi w dniu wydania kwestionowanej decyzji. Niedoręczenie decyzji z [...] czerwca 1959 r. spadkobiercom W.W. można uznać jedynie za naruszenie przepisów postępowania administracyjnego, polegające na braku udziału strony w tym postępowaniu, które to naruszenie stanowi podstawę do wznowienia postępowania, a nie do stwierdzenia nieważności decyzji z powodu rażącego naruszenia prawa.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie [prawomocnym] wyrokiem z dnia 28 lutego 2014 r. sygn. akt I SA/Wa 1191/13 (dalej wyrok I SA/Wa 1191/13), na skutek skargi H.F. uchylił decyzję z [...] marca 2013 r. Sąd podzielił stanowisko organu odwoławczego co do tego, że w sprawie nie można jednoznacznie stwierdzić czy decyzja została skierowana do W.W., czy też zostało wywieszone obwieszczenie, zgodnie z ówcześnie obowiązującym rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o postępowaniu administracyjnym (Dz. U. nr 36 poz. 341 ze zm., dalej rpa), a zatem nie można stwierdzić w sposób niebudzący wątpliwości, że w sprawie zaistniała przesłanka prowadząca do stwierdzenia nieważności decyzji z [...] czerwca 1959 r. z powodu skierowania jej do osoby nieżyjącej. W ocenie Sądu, rozpatrując odwołanie od decyzji z [...] maja 2012 r., Minister Rolnictwa dopuścił się naruszenia zasady dwuinstancyjności postępowania administracyjnego określonej w art. 15 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r. poz. 267, dalej jako kpa). Przedmiotem postępowania odwoławczego jest zarówno rozpatrzenie konkretnej sprawy i jej załatwienie, jak i weryfikacja decyzji organu I instancji. W niniejszej sprawie organ odwoławczy skupił się głównie na dokonaniu kontroli decyzji organu I instancji, w szczególności na tym jej aspekcie, który dotyczył kwestii skierowania decyzji z [...] czerwca 1959 r. do osoby zmarłej. Minister Rolnictwa błędnie ustalił, że kwestionowana decyzja została wydana na podstawie art. 2 ustawy z dnia 13 lipca 1957 r. o zmianie dekretu z dnia 18 kwietnia 1955 r. o uwłaszczeniu i o uregulowaniu innych spraw związanych z reformą rolną i osadnictwem rolnym (Dz. U. nr 39, poz. 174, dalej ustawa zmieniająca bądź ustawa z 1957 r.), bowiem w dacie jej wydania, tj. dnia [...] czerwca 1959 r., obowiązywały obok siebie dwa przepisy prawne - art. 15 dekretu i art. 2 ustawy zmieniającej. Pierwszy z nich miał zastosowanie do sytuacji opuszczenia gospodarstwa rolnego przez jego właściciela przed dniem "28" [winno być "29"; art. 23 dekretu z 1955 r.] kwietnia 1955 r., drugi zaś w przypadku opuszczenia gospodarstwa po dniu 28 kwietnia 1955 r. W ocenie Sądu, Minister błędnie uznał, że w sprawie niniejszej zastosowanie znalazło rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 sierpnia 1961 r. w sprawie opuszczonych gospodarstw rolnych (Dz. U. nr 39, poz. 168, dalej rozporządzenie z 1961 r.). Rozporządzenie z 1961 r. zostało wydane na podstawie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 2 ust. 3 ustawy i stanowiło przepisy wykonawcze do ustawy zmieniającej i z dnia 15 lipca 1961 r. zmieniającej ustawę z dnia 13 lipca 1957 r., gdy tymczasem kwestionowana decyzja wydana została na podstawie dekretu z 1955 r. - zatem przepisy tego rozporządzenia nie miały zastosowania do spraw rozstrzyganych na jego podstawie.